ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α2

3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

 Σχολικό έτος:2012-2013

Τμημα:Ά2(Ά εξάμηνο)

Οι οργανωμένες κοινότητες στην πόλη μας από το Βυζάντιο εως και σήμερα:Αίτια εγκατάστασης.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

1.Ενετοί

2.Μουσουλμάνοι

3.Εβραίοι

4.Μικρασιάτες

  Στις μέρες μας, τα περισσότερα μνημεία της Χαλκίδας περνούν απαρατήρητα  λόγω της βεβιασμένης απασχόλησης  των ανθρώπων με διάφορους  τομείς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την άγνοια και την ολιγωρία  των  κατοίκων της Χαλκίδας  για τις μειονότητες πληθυσμού που έζησαν και εξακολουθούν να ζουν στην πόλη μας. Αυτές οι οργανωμένες  κοινότητες έδωσαν μια νέα πνοή πολιτισμού στη Χαλκίδα. Τα πολιτιστικά τους στοιχεία αποτέλεσαν την αφορμή για την Ερευνητική Εργασία του τμήματός μας, που αφορά τους Ενετούς και Μουσουλμάνους, οι οποίοι ήρθαν στη Χαλκίδα ως κατακτητές και τους Εβραίους και Μικρασιάτες που ήρθαν ως πρόσφυγες. Πηγή πληροφόρησης αποτέλεσε η διαδικτυακή και γραπτή βιβλιογραφία καθώς επίσης και η συνέντευξη της κα Καραπασχαλίδου, πρώην διευθύντριας του αρχαιολογικού μουσείου Χαλκίδας.

ONOMATA MΑΘΗΤΩΝ:

Ιωάννου Γιάννης

Κανάκη Βάσω

Καννέλη Έλενα

Καρατζά Δήμητρα

Κατσομπενάκη Δήμητρα

Καρράς Βαγγέλης

Κατσικαβάλης Χάρης

Καφούσιας Βασίλης

Κουρκούλης Χρήστος

Κοροβέση Δήμητρα

Κωστοπούλου Ζωή

Κωστούλα Βάλια

Κούκουρα Έλενα

Κιοσσέ Υρώ

Κριθαρέλης Κώστας

Κοντογιώργης Κώστας

Λαμπάκης Μπάμπης

Λέφας Λευτέρης

Λάμπρου Γιάννης

Κοκκορίκος Γιώργος

1.ΕΝΕΤΟΙ

ΙΣΤΟΡΙΑ

Η απελπισία από τις αλλεπάλληλες επιδρομές των Γότθων αρχικά και των Ούνων στη συνέχεια, ανάγκασε τους κατοίκους της βόρειας Ιταλίας να βρουν καταφύγιο σε δυσπρόσιτα μέρη^[2]. Κάποιοι απ' αυτούς κατέφυγαν στις νησίδες της λιμνοθάλασσας από το 400 μ.Χ. περίπου^[3]. Η άσχημη κατάσταση των γύρω περιοχών σε συνδυασμό με την ασφάλεια που παρείχε η λιμνοθάλασσα με τα αβαθή νερά, είχε ως αποτέλεσμα την προσέλκυση κι άλλων προσφύγων. Η μόνη, σχεδόν, δυνατότητα βιοπορισμού ήταν η θάλασσα. Έτσι σιγά σιγά αναπτύχθηκε η θαλασσοκράτειρα Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας.^[4]

Μεγάλος αριθμός κατοίκων των γύρω περιοχών άρχισε να καταφεύγει στη λιμνοθάλασσα. Σταδιακά, η απώλεια εδαφών και ο περιορισμός του Εξαρχάτου στην Πεντάπολη, παράλληλα με την εμφάνιση των Σλάβων στα παράλια της Αδριατικής, αύξησε τη στρατηγική σημασία της Βενετίας.

 Η δημιουργία αξιόμαχου ναυτικού από τους Βενετούς τούς κατέστησε πολύ σημαντικούς για την αντιμετώπιση της πειρατικής δραστηριότητας και την βελτίωση της άμυνας των παραλιακών πόλεων του Εξαρχάτου.

  

     Οι Ενετοί στη Χαλκίδα

    

     Οι Βενετοί έφτασαν στην πόλη μας ως κατακτητές αλλά και στην προσπάθειά τους να επεκτείνουν τις εμπορικές τους δραστηριότητες. Η επιλογή τους να ταξιδέψουν προς τα ανατολικά καθορίστηκε από την πραγματικότητα εκείνης της εποχής. Η Κωνσταντινούπολη ήταν η μητρόπολη που βρισκόταν στο κέντρο των σημαντικότερων εμπορικών δικτύων. Έτσι και η αρχική εμπλοκή των Βενετών στις σταυροφορίες, με στόχο την εγκαθίδρυση εμπορικών μονοπωλίων στην Ανατολή, μετατράπηκε σε εκστρατεία ελέγχου της Κωνσταντινούπολης.

Η ζωή με τους Βενετούς

Στις περιοχές υπό τον άμεσο έλεγχό τους οι Βενετοί εγκαθίδρυσαν ένα σύστημα διακυβέρνησης που προσομοίαζε σε εκείνο της πόλης τους. Στην κεφαλή βρισκόταν ένας αξιωματούχος (οι τίτλοι διέφεραν ανά περιοχή) επικουρούμενος από δύο συνήθως συμβούλους. Πλαισιωνόταν από μια γραμματεία (cancelleria), δικαστικούς και εκτελεστικούς θεσμούς και συμβούλια, στα οποία συμμετείχαν τα μέλη της ανώτατης κοινωνικής ομάδας. Η ένταξη στο κυρίαρχο κοινωνικό στρώμα καθοριζόταν από τη γαιοκατοχή, την κληρονομικότητα και την αποδεδειγμένη αστική ιδιότητα. Η κοινωνική διάκριση ήταν κοινή σε όλες τις περιοχές που διατήρησαν υπό τον έλεγχό τους η βενετική πολιτεία και οι βενετικές οικογένειες. Οι διαφορές στο θρησκευτικό δόγμα και στο πολιτισμικό υπόβαθρο συνέτειναν στη δημιουργία κοινωνικών ελίτ, που επιβίωσαν και στη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής .

Σημαντική πτυχή της παρουσίας των Βενετών αποτέλεσε το ιδιότυπο καθεστώς υποτέλειας που επέβαλαν στους κατοίκους. Στο ουσιαστικά ανεξέλεγκτο πεδίο του Αιγαίου ο βενετικός στόλος, όταν οι Οθωμανοί είχαν επικρατήσει, εισέπραττε φόρο υποτέλειας από τις τοπικές κοινωνίες.

Η παρουσία των Βενετών στη Χαλκίδα έφερε δύο νέα στοιχεία που άλλαξαν την οπτική των ανθρώπων. Με το εμπόριο και τη συνακόλουθη ζήτηση για εμπορικά προϊόντα ενέταξαν το νησί μας και τις παράκτιες ζώνες στο διεθνές δίκτυο εμπορίας. Η οθωμανική κατάκτηση δεν ανέκοψε τις διεθνείς προοπτικές, που ενισχύθηκαν σημαντικά προς το τέλος του 17ου αιώνα.

Η δεύτερη μεγάλη αλλαγή προήλθε από τους διαύλους που άνοιξε η βενετική παρουσία προς την ιταλική αναγέννηση. Η ελληνική αδελφότητα στη Βενετία αποδείχτηκε ο σημαντικότερος δίαυλος διάδοσης της έντυπης πια ελληνικής γραμματείας, είτε αρχαίας είτε σύγχρονης.

Μεσαίωνας και νεότερα χρόνια 

Μετα το τέλος των Ρωμαϊκών χρόνων και την είσοδο στα πρώιμα βυζαντινά χρόνια η πόλη γίνεται η πρώτη επισκοπή που ανήκει στη δικαιοδοσία του μητροπολίτη της Αχαΐας, όπως και διοικητικά ανήκει στην επαρχία της Αχαΐας. Η περίοδος των βυζαντινών χρόνων χαρακτηρίζεται από τη μεταφορά της πόλης πιο κοντά προς τη θάλασσα, στη θέση που βρίσκεται σήμερα, με σημαντικό λιμάνι της εκείνο του Αγίου Στεφάνου. Η πόλη οχυρώθηκε εκ νέου στα χρόνια του Ιουστινιανού, πιθανώς για να αντιμετωπίσει τις διάφορες εχθρικές επιδρομές. Έτσι η πόλη επέζησε των αραβικών επιδρομών του 7ου αιώνα. Η Χαλκίδα συνέχισε να είναι σημαντικός εμπορικός σταθμός σε όλη τη διάρκεια των βυζαντινών και υστεροβυζαντινών χρόνων, ώσπου καταστράφηκε από τις νορμανδικές επιθέσεις το 1146 που διευθύνονταν από τον Ρογήρο της Σικελίας.

Το 1204, με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, η Εύβοια δόθηκε ως τιμάριο (= μεγάλη έκταση γης) στον φλαμανδό ιππότη Jacques d’ Avesnes για λίγο, καθώς αργότερα χωρίστηκε σε τρία μέρη και το καθένα δόθηκε και σε λομβαρδούς ιππότες της οικογένειας των Delle Carceri και Percorari. Αυτοί ήταν οι ονομαστοί τριτημόριοι. Τα χρόνια της Φραγκοκρατίας είναι χρόνια ακμής για τη βαρωνία της Χαλκίδας τόσο λόγω του ανεπτυγμένου εμπορίου, όσο και από την κατεργασία της πορφύρας και τη λειτουργία των τραπεζικών οργανισμών των Βενετών. Σταδιακά η εξουσία της Εύβοιας πέρασε στη Βενετία και ο βάιλος (πρέσβης της Βενετίας) διοικούσε το νησί. Μετά την ανακατάληψη μάλιστα της Κωνσταντινούπολης το 1261, ο λατίνος πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης εγκαταστάθηκε στη Χαλκίδα. Στα χρόνια αυτά ως το 1470, που η πόλη πέρασε στους Τούρκους, έμεινε στα χέρια των Βενετών και δεν ήταν λίγες οι φορές που υπέφερε από τους πειρατές

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΠΟΥ ΑΦΗΣΑΝ ΟΙ ΕΝΕΤΟΙ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΑ.

     1.Το κάστρο του Καράμπαμπα

Το κάστρο Καράμπαμπα βρίσκεται λόφο της βοιωτικής ακτής, που ονομάζεται Φούρκα, στη συνοικία της πόλης Κάνηθος. Η θέση του είναι στρατηγική, καθώς ελέγχει τα στενά του Ευρίπου και την πόλη της Χαλκίδας. Η θέση του Κάστρου ταυτίζεται από μερικούς μελετητές με την αρχαία πόλη Κάνηθο, καθώς σώζονται σποραδικά ίχνη κτισμάτων και τάφων στην επιφάνεια του εδάφους. Ο λόφος πιθανότατα οχυρώθηκε για πρώτη φορά κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο.Το φρούριο που σώζεται σήμερα οικοδομήθηκε με σκοπό την προστασία της Χαλκίδας. Σχεδιάστηκε από τον Βενετό Gerolimo Galopo και η αρχιτεκτονική του είναι αρκετά Ευρωπαϊκή, με στενόμακρο περίβολο, προσανατολισμένο Α-Δ, με προτείχισμα στη βόρεια πλευρά, τρεις προμαχώνες και έναν μεγάλο πύργο. Το νότιο τμήμα του τοίχου διατηρείται σε κακή κατάσταση. Αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη έχουν εντοιχισθεί σε αρκετά σημεία του περιβόλου. Ο πιο σύνθετος, εξαγωνικός προμαχώνας βρίσκεται στην ανατολική πλευρά, προς τη Χαλκίδα. Η μοναδική πύλη του φρουρίου βρίσκεται στη ΝΑ πλευρά του τείχους, ενώ γύρω της έχουν οικοδομηθεί κτίρια στρατιωτικού χαρακτήρα. Στον ανατολικό τοίχο του περιβόλου, μεταξύ της πύλης και του ανατολικού πύργου, βρίσκεται κωδωνοστάσιο, κτισμένο στη θέση όπου βρισκόταν η καμπάνα του συναγερμού του φρουρίου. Το μόνο καλά σωζόμενο κτίσμα μέσα στον περίβολο είναι ναός αφιερωμένος στον Προφήτη Ηλία, που χρονολογείται το 1895. Το δυτικό άκρο του τείχους καταλαμβάνει επτάπλευρος πύργος, η μεγαλοπρεπέστερη αμυντική κατασκευή του φρουρίου. Η είσοδος στον πύργο γίνεται από στενό καμαροσκεπή διάδρομο, που θυμίζει λαβύρινθο.

Η ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

Η χρονολόγηση του μνημείου ταλαιπώρησε κατά καιρούς τους ειδικούς και τους μελετητές του οδηγώντας τους στη διατύπωση απόψεων που συχνά έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Παρόλα αυτά, η επικρατέστερη θεωρία ανέγερσης του συγκροτήματος της Αγίας Παρασκευής, αρχιτεκτονικού τύπου βασιλικής, υποστηρίζει ότι δημιουργήθηκε από το βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό τον 5ο μ.Χ. αι., στα θεμέλια αρχαίου ειδωλολατρικού ναού. Ο ναός αρχικά αφιερώθηκε στην Παναγία την Περίβλεπτο, αφιέρωση εμπνευσμένη από ανάγλυφο της Θεοτόκου, το οποίο σήμερα είναι εντοιχισμένο στο βόρειο παρεκκλήσι. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1204-1566), ο ναός ανακαινίστηκε σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα και δόθηκε στο λατίνο επίσκοπο. Μετά την άλωση της Χαλκίδας από τους Τούρκους (1470), ο ναός μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, προστέθηκε μιναρές και τα πάντα σκεπάστηκαν με ασβέστη. Τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη, στάβλος και αμαξοστάσιο. Μετά την απελευθέρωση της πόλης αφιερώθηκε στην Αγία Παρασκευή. Ένας σεισμός το 1854 είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της δυτικής όψης. Ενώ σε σεισμό του 1884, κατέρρευσε το κωδωνοστάσιο, το πάνω τμήμα του οποίου ξαναχτίστηκε από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Ορλάνδο. Από όλες αυτές τις παρεμβάσεις δεν έμεινε ανέγγιχτο και το εσωτερικό του μνημείου. Οι Φράγκοι, οι Οθωμανοί αλλά και ο εγκέλαδος και ο νεοκλασικισμός άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στον 1.500 χρόνων ναό, χωρίς όμως να του αφαιρέσουν την παλαιοχριστιανική του ταυτότητα.

Από το 1928, μέχρι σήμερα ο ναός έχει υποστεί ελάχιστες τροποποιήσεις. Την τελευταία δεκαετία γίνονται εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης, από την 1η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.

Τυπολογία
Μέγαν, άκομψον και παλαιόν ναόν τον περιγράφει ο Παπαδιαμάντης («Η Φόνισσα», κεφ. ΣΤ), κατανυκτικό οι πιστοί, παλαιοχριστιανικό ο Strzygowski, φραγκικό ο Buchon, βυζαντινή διασκευή σε ενετικό κτίσμα ο Ορλάνδος, νεοκλασική όποιος την πρωτοβλέπει. Ιστορία της πόλης την λένε όσοι την ξέρουν από «μέσα» και από «έξω».

Πρόκειται, λοιπόν, για τρίκλιτη βασιλική, με ξύλινη, δίρριχτη στέγη στο υπερυψωμένο κεντρικό κλίτος. Σήμερα έχει 40 μ. μήκος, 22 μ. πλάτος., και 21 μ. ύψος, ενώ κατά την αρχική της φάση, φαίνεται ότι ξεπερνούσε τα 50 μ. μήκος. Ο ναός περιλαμβάνει τρεις θύρες στη δυτική πλευρά του, η μεσαία οδηγεί στο κεντρικό κλίτος, η δεξιά και η αριστερή στα δύο πλευρικά κλίτη, αντίστοιχα, καθώς και στα κλιμακοστάσια που οδηγούν στο υπερώο. Τα κλίτη χωρίζονται μεταξύ τους με δύο τοξωτές κιονοστοιχίες, με τρεις κίονες και έναν πεσσό η καθεμιά. Στην ανατολική πλευρά δεσπόζει το Ιερό, η πρόσοψη του οποίου κοσμείται με μαρμάρινο τέμπλο. Αποτελείται από το θολοσκέπαστο Πρεσβυτέριο, το νότιο παρεκκλήσιο, της Αγίας Τριάδας και το βόρειο παρεκκλήσιο, της Παναγίας Θεοτόκου, μικρότερο σε διαστάσεις, καθώς σε επαφή με αυτό, από την εξωτερική πλευρά, βρίσκεται το κλιμακοστάσιο του κωδωνοστασίου. 

Οι τροποποιήσεις του ναού σε κάθε περίοδο
Οι μελετητές έχουν καταλήξει ότι ο ναός περιλαμβάνει τέσσερις φάσεις:
• την παλαιοχριστιανική 
• τη μεσοβυζαντινή 
• τη φραγκική 
• τη νεότερη

Η Αγία Παρασκευή είναι σαν ένα λεύκωμα που ο καθένας άφησε την «υπογραφή» του. Οι Βυζαντινοί, οι Φράγκοι, οι Τούρκοι, οι παππούδες των παππούδων μας και η γενιά μας και αν όχι οι ίδιοι, οι «μάστορες» της κάθε εποχής πρόσθεσαν, αφαίρεσαν, διακόσμησαν ή βεβήλωσαν κάποιο κομμάτι του ναού. Επιβίωσε από τις ληστρικές επιθέσεις Σαρακηνών, τις αυθαιρεσίες των Τούρκων, τους καταστρεπτικούς σεισμούς, που έπλητταν την πόλη. Κατέρρευσε και ανακατασκευάσθηκε ανά τους αιώνες, κατά τον ρυθμό που ήκμαζε σε κάθε περίοδο δημιουργώντας ένα αμάλγαμα παλαιοχριστιανικής, βυζαντινής και γοτθικής τεχνοτροπίας, που εναρμονίστηκε με τον νεοκλασικισμό του 20ού αι. και στέκει ως τον 21ο αιώνα.

3.ΡΩΜΑΪΚΟ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΟ

 Είναι στην περιοχή Καμάρες Β.Α. της πόλης. Διατηρείται τμήμα του κτιστού υδραγωγείου το οποίο τροφοδοτούσε την πόλη με νερό που ερχόταν από τα Καμπιά. Το ρωμαϊκό υδραγωγείο, γνωστό ως Καμάρες, θα το συναντήσετε στη βόρεια έξοδο της Χαλκίδας στην περιφερειακή οδό. Αποτελούσε έργο μεταφοράς νερού για την ύδρευση της πόλης, που κατασκεύασαν οι Ρωμαίοι. 

    Διατηρείται σε άριστη κατάσταση. Σώζονται δώδεκα ακέραιες καμάρες με αψίδες και τρεις κολώνες χωρίς αψίδες. Φαίνεται πως το έργο έχει γίνει σε δυο περιόδους, πρώτα από τους Ρωμαίους και κατόπιν από τους Ενετούς.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΕΝΕΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

Η Εύβοια καταλήφθηκε  το 1205 από τον σταυροφόρο Βονιφάτιο τον Μομφερατικό, ο οποίος την  παραχώρησε πρώτα στον Φλαμανδό Ιάκωβο ντ’ Αβεν και μετά το θάνατο του τελευταίου σε τρεις  ευγενείς από τη Βερόνα: τον Ραβανο νταλε Καρτσερι, τον Πεκαρο ντε Μερκανονοβο και τον Τζιμπερτο ντα Βερονα. Οι τρεις κυρίαρχοι ονομάστηκαν τριτημόρια,αφου μοίρασαν το νησί σε τρία μερη, παραλαμβανοντας καθένας από αυτού Χαλκίδα παρέμεινε κοινή κτήση. Από το 1208 ο Ραβανο που είχε μείνει ο μοναδικός τριτημορίου στο νησι, εγινε υποτελής στη Βενετια, καθώς και στον Λατίνο αυτοκράτορα της Κωσταντινουπολεως. Η Βενετία  τον διόρισε Βάιλο, ο οποίος σταδιακά εξελίχθηκε σε ισχυρό προσωπο.Στο διάστημα 1276-1280 η Εύβοια βρέθηκε στα χεριά του Λατίνου Ιππότη Λικαριου  με την υποστήριξη του Μιχαηλ Ή Παλαιολογου. Η Βενετία δεν έπαψε να προσπαθεί για την κατοχή του.

Ενετικα νομισματα

2.ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ

Το 1470 η Χαλκίδα έπεσε στα χέρια των Τούρκων ύστερα από επίθεση που διεύθυνε ο ίδιος ο Σουλτάνος Μωάμεθ από την παρυφή του λόφου Κάνηθος που βρίσκεται στη βοιωτική ακτή, δίπλα ακριβώς από το στενό του Ευρίπου. Οι Τούρκοι για την κατάληψή της υπέστησαν απώλειες 77.000 ανδρών.

Από τότε άρχισε η περίοδος της Τουρκοκρατίας για την Εύβοια. Ο Μωάμεθ Β΄ έκανε τη Χαλκίδα έδρα του πασαλικίου του που έφτανε μέχρι την Αθήνα και τη Θήβα.

Κατά την Τουρκοκρατία ήταν χωρισμένη σε δυο τμήματα: το προάστιο (Ξέχωρο) όπου συγκεντρωνόταν η εμπορική κίνηση της πόλης (λιμάνι, αγορά) και το Κάστρο που ήταν κλεισμένο με ενετικά τείχη. Γύρω από τα τείχη υπήρχε τάφρος και δυο πέτρινα γεφύρια με τα οποία επικοινωνούσε το Ξέχωρο με το Κάστρο.

    Κατά την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων 1912-1913, Τούρκοι αιχμάλωτοι του Α’ βαλκανικού πολέμου μεταφερθήκαν στην Εύβοια. Εμφανίστηκε τότε τύφος ανάμεσα τους, που μεταδόθηκε  και σε Έλληνες φρουρούς, ενώ ο κίνδυνος εξάπλωσης της νόσου στην βοιωτική πρωτεύουσα αυξήθηκε.

Κτίσματα

Ο τουρκικός πύργος του Καράμπαμπα και το τουρκοβενετσιάνικο φρούριο Βελή-Μπαμπά.

Το τζαμί του Εμίρ Ζάδε στη Χαλκίδα χτίστηκε τον 15ο αιώνα από τους Τούρκους που αφίχθησαν στην Εύβοια. Έξω από τον ναό υπάρχουν υπολείμματα παλαιότερου χριστιανικού ναού ο οποίος μετατράπηκε σε τέμενος. Είναι μεγάλων διαστάσεων κτήριο και χαρακτηριστικό του σημείο είναι η θολωτή σκέπη. Στο εσωτερικό υπάρχει μεγάλη αίθουσα που δεν έχει αξιοποιηθεί ακόμη . Βρίσκεται στην πλατεία Πεσόντων Οπλιτών και είναι σε απόσταση 100 περίπου μέτρων από την παραλία της πόλης και πλησίον σε άλλα σημαντικά αξιοθέατά της. Μπροστά του σώζεται η ωραία τουρκική κρήνη (βρύση), που κτίστηκε το 1665 και επισκευάσθηκε το 1796. Έχει επιγραφές με γλυπτά γράμματα.

H Tουρκική κρήνη

Η Τουρκική κρήνη είναι κοντά στο τζαμί και φέρει την παρακάτω Αραβική επιγραφή, «Ευχαριστούμε το Θεό του Σύμπαντος με δεήσεις μας στους Προφήτες και τους Αποστόλους. Το νερό έρχεται από την πηγή με τη δύναμη του Παντοδύναμου Θεού. Η χάρη του Θεού έστω επ’ αυτού και επί όλων των Προφητών. Τούτο είναι από τα καλά έργα του Υπουργού Χαλίλ πασά. Είθε ο Θεός να εκπληρώσει τις επιθυμίες του και είθε να τον κάμει παραγωγικό νύχτα και μέρα. Είθε ο Θεός να τον εισαγάγει στον Παράδεισο μέσα στον οποίο ρέουν ποταμοί». 

 Το τζαμί που διατηρήθηκε σε αρίστη κατάσταση, μετατράπηκε σε Μουσείο Μεσαιωνικών και Νεωτέρων χρόνων. Τελευταία έγινε Λαογραφικό μουσείο. Η πλατεία λεγόταν παλιά «Πλατεία Συντάγματος» (από την επανάσταση του 1843), καθώς και «πλατεία του Άρεως».

ο Ναός της Αγίας Παρασκευής

Η χρονολόγηση του μνημείου ταλαιπώρησε κατά καιρούς τους ειδικούς και τους μελετητές του οδηγώντας τους στη διατύπωση απόψεων που συχνά έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους. Παρόλα αυτά, η επικρατέστερη θεωρία ανέγερσης του συγκροτήματος της Αγίας Παρασκευής, αρχιτεκτονικού τύπου βασιλικής, υποστηρίζει ότι δημιουργήθηκε από το βυζαντινό αυτοκράτορα Ιουστινιανό τον 5ο μ.Χ. αι., στα θεμέλια αρχαίου ειδωλολατρικού ναού. Ο ναός αρχικά αφιερώθηκε στην Παναγία την Περίβλεπτο, αφιέρωση εμπνευσμένη από ανάγλυφο της Θεοτόκου, το οποίο σήμερα είναι εντοιχισμένο στο βόρειο παρεκκλήσι. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1204-1566), ο ναός ανακαινίστηκε σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα και δόθηκε στο λατίνο επίσκοπο. Μετά την άλωση της Χαλκίδας από τους Τούρκους (1470), ο ναός μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος, προστέθηκε μιναρές και τα πάντα σκεπάστηκαν με ασβέστη. Τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε ως αποθήκη, στάβλος και αμαξοστάσιο. Μετά την απελευθέρωση της πόλης αφιερώθηκε στην Αγία Παρασκευή

        

                 

αλλα Κτίσματα

Δημοτικά λουτρά

Θρησκευτική Ζωή των μουσουλμάνων

Το μοναδικό κοινό γνώρισμα των πληθυσμών ,οι οποίοι συγκροτούν τη μουσουλμανική μειονότητα της Δ. Θράκης ,είναι το θρήσκευμα του.

 Η φυλετική και η γλωσσική τους διαφοροποίηση υπήρξε εμφανέστατη και κατά την υπογραφή της συνθήκης του Λοζάνης(1923)αλλά και σήμερα εξακολουθεί να είναι αρκετά ευδιάκριτη ,παρά τις σύντομες προσπάθειες  που καταβάλει η Τουρκία για την ομογενοποίηση των πληθυσμών αυτών και την εμφάνιση τους ως μια εθνική μειονότητα.

Από καθαρά θρησκευτικής απόψεως οι μειονοτικοί πληθυσμοί της Θράκης στην πλειοψηφεια τους είναι σουνίτες' υβριστικά τους αποκαλούν μπεκτασηδες

Οι μπεκτασηδες είναι μυστικιστές οι οποίοι στις μυστηριακές τους τελετές και δοξασίες διατηρούν και πλείστα χριστιανικά και προχριστιανικά κατάλοιπα.

Εν λόγω πληθυσμοί ,οι οποίοι στην πλειοψηφεία τους είναι εγκατεστημένοι στον ορεινό όγκο μεταξύ Ροδόπης και Έβρου και σε μικρότερες ομάδες σε άλλες περιοχές ,αποτελούν το αντίστοιχο ετερόδοξο μουσουλμανικό κίνημα των Αλεβηδων της Τουρκίας.

Μολονότι οι θρησκευτικές δοξασίες των μπεκτασηδων είναι διαφορετικές ,εντούτοις ορισμένοι, άλλοι παράγοντες συντελούν ώστε φαινομενικά τουλάχιστον ,να φέρονται πλήρως ταυτισμένοι με το σουνιτικό κατεστημένο.

Σε ότι αφορά τη φυλετική σύνθεση των μουσουλμάνων της Δ. Θράκης είναι στατιστικά επιβεβαιωμένο ,ότι οι Πομάκοι (36.000)μαζί με τους Αθιγγάνους(24.000)αποτελούν την πλειοψηφεία σε σχέση με τους τουρκογενείς πληθυσμούς(55.000).

Από ιστορικής απόψεως είναι επίσης επιβεβαιωμένο ότι οι τουρκογενής πληθυσμοί έχουν εγκατασταθεί  στη Θράκη και γενικότερα στη βαλκανική σε μεταγενέστερους xρόνους από τις δυο υπόλοιπες ομάδες  μουσουλμανικών πληθυσμών. 

ΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΣΗΜΕΡΑ

Ζούνε σε κάθε νομό της χώρας, κατά κανόνα σε πρόχειρα παραπήγματα στις παρυφές των οικισμών. Αρκετοί περιπλανώνται ακόμα από τόπο σε τόπο, με όλα τους τα υπάρχοντα και τη φαμίλια τους φορτωμένη στην καρότσα αγροτικών ημιφορτηγών και στήνουν τις χαρακτηριστικές στρογγυλές σκηνές τους με τα αναδιπλωμένα πλαϊνά παραπέτα, συνήθως στις άκρες ρεμάτων. Οι γυναίκες τους κυκλοφορούν με πολύχρωμα ρούχα και παρδαλά φαρδιά φουστάνια ως τον αστράγαλο και τα παιδιά τους ζητιανεύουν ξυπόλητα σε πολυσύχναστα μέρη. Έχουν ροπή προς τις μικροπαρανομίες και θεωρούν ως ύψιστο αγαθό την αποχή από την εργασία. Μερικοί συναντώνται περιστασιακά ως μικροπωλητές εποχικών αγροτικών προϊόντων, στις άκρες των λαϊκών αγορών. Κάποιοι ασχολούνται με το εμπόριο μουλαριών ή γέρικων αλόγων, άλλοι με την ανακύκλωση παλιών σιδερικών και το μάζεμα σαλιγκαριών. Αγαπούν με πάθος τη μουσική και το τραγούδι και κάθε γενιά βγάζει μερικούς καλούς λαϊκούς καλλιτέχνες. Ο πληθυσμός τους είναι απροσδιόριστος, αλλά σίγουρα αποτελούν τη μεγαλύτερη (και δια γυμνού οφθαλμού αναγνωρίσιμη) μειονότητα, με ρυθμούς διπλασιασμού, λόγω υπεργεννητικότητας, ανά εικοσαετία.

Το Νοέμβριο του 2010 πραγματοποιήθηκε ο εορτασμός του Μπαιράμ στη Χαλκίδα από περίπου 250 Μουσουλμάνους , οι περισσότεροι με καταγωγή από Πακιστάν. Φορώντας τις χαρακτηριστικές λευκές κελεμπίες τους οι πιστοί προσήλθαν στο τόπο της προσευχής στο Αλωνάκι της Χαλκίδας.

ΕΒΡΑΙΟΙ

Εβραίοι (επίσης ιστορικά Οβραίοι, Οβριοί) ονομάζονται τα μέλη του εβραϊκού λαού, επίσης γνωστού ως Ιουδαϊκό έθνος ή γιοι του Ισραήλ, μιας εθνικοθρησκευτικής ομάδας που κατάγεται από τους αρχαίους Ισραηλίτες και τα μέλη της οποίας ασκούν κατά παράδοση τον Ιουδαϊσμό. Η Βίβλος γράφτηκε από Εβραίους, η οποία καταγράφει κατά κύριο λόγο την εθνική και θρησκευτική τους ιστορία. Ο εβραϊκός πληθυσμός σήμερα αριθμεί περισσότερο από 14,5 εκατομμύρια άτομα παγκόσμια, η πλειοψηφία των οποίων ζουν στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ.

Ως Ιουδαίοι περιγράφονται οι ακόλουθοι της θρησκείας του Ιουδαϊσμού,τόσο εκείνων που έχουν εβραϊκή καταγωγή όσο και εκείνων που μεταστράφηκαν σε αυτήν.

Οι οργανωμένες εβραϊκές κοινότητες στην Ελλάδα έχουν ιστορία δύο και πλέον χιλιετιών. Η παλαιότερη και πλέον χαρακτηριστική ομάδα που κατοίκησε στη χώρα είναι οι Ρωμανιώτες. Πρακτικά, όμως, στη σύγρονη εποχή ως Έλληνας Εβραίος (ή Ελληνοεβραίος) νοείται οποιοσδήποτε Έλληνας ανήκει στην ιουδαϊκή θρησκεία ή έχει εβραϊκή καταγωγή και κατοικεί ή ανάγεται (ως προς την προέλευση) σε περιοχή της σύγχρονης Ελλάδας.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ

Οι Εβραίοι ή Ισραηλίτες κατοικούν στη Χαλκίδα πάνω από 1.200 χρόνια, σύμφωνα με επιτύμβιες μαρτυρίες στο εβραϊκό νεκροταφείο Χαλκίδας. Μέχρι το 1897 το νεκροταφείο δεν ήταν περιτειχισμένο και πολλές πλάκες είχαν αφαιρεθεί. Στο αρχαιολογικό μουσείο υπάρχει πλάκα μαρμάρινη που βρέθηκε κατά την κατεδάφιση του ενετικού φρουρίου το 1890 και φέρει χρονολογία 5.086 ισραϊλίτικων ετών ή 584 ετών.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Οι Εβραίοι της Χαλκίδας θεωρούνται η αρχαιότερη συνοικία του 6ου αι.π.Χ. και μάλιστα όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Χαλκίδα το 1470 μ.Χ. πολλοί Εβραίοι αποίκησαν την Κων/πολη.

Ήρθαν στη Χαλκίδα λόγω της επίκαιρης θέσης της και γι' αυτό ήταν πάντα στο στόχαστρο των κατακτητών ήδη από τα αρχαία χρόνια (Αθηναίοι, Μακεδόνες). Ήταν ένα πέρασμα, είχε εύφορη γη και πλούσια θάλασσα (θαλασσινά),ορυχεία χαλκού. Μάλιστα λόγω του χαλκού κατά μια άποψη είχε πάρει η Χαλκίδα το όνομά της ή κατά μια άλλη άποψη το όνομά της προέρχεται από τη χάλκη, ένα πορφυρό κοχύλι.
Στη Χαλκίδα είχαμε και την παρουσία του Φιλίπου Β', ο οποίος χαρακτήριζε την πόλη «κλείδα» (κλειδί) της Ελλάδας.

Η συνοικία των Εβραίων αποτελούνταν από πλούσιες οικογένειες,κυρίως εμπόρους.

Υπάρχει εβραϊκή συναγωγή στη Χαλκίδα η οποία βρίσκεται στην οδό Κώτσου. Είναι ο ναός των Εβραίων, όπου τελούνται τα μυστήριά τους.

Επίσης υπάρχει το εβραϊκό νεκροταφείο από το οποίο λέγεται ότι περνούσε το χαντάκι που προστάτευε την πόλη και ήταν ενισχυτικό του Βυζαντινού τείχους. Εκεί λοιπόν (στο νεκτοταφείο) έθαβαν τους νεκρούς τους, σύμφωνα με επιγραφές, που κάποιες μοιάζουν με αρχιτεκτονικούς τύπους (ταφική αρχιτεκτονική), και μάλιστα τους θάβουν μέχρι σήμερα.

ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗ KΟΙΝΟΤΗΤΑ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

Η Χαλκίδα είναι η πρωτεύουσα της νήσου Εύβοιας, μιας από "ΤΑΣ ΝΗΣΟΥΣ ΤΑΣ ΜΑΚΡΑΝ" (Εύβοια, Κύπρος, Κρήτη) σύμφωνα με τον Προφήτη Ησαΐα και τις "ΔΟΚΙΜΩΤΑΤΕΣ" σύμφωνα με τον Φίλωνα τον Αλεξανδρινό. Η Ρωμανιώτικη Εβραϊκή Κοινότητα Χαλκίδας ίσως να μην είναι η αρχαιότερη της Ελλάδας, είναι όμως η μοναδική στην Ευρώπη που βιώνει στην ίδια πόλη, αδιάκοπα, επί 2.500 χρόνια. Συμμετέχει στη ζωή της πόλης και φυσικό είναι να έχει γράψει τη δική της ιστορία.

Λέγεται ότι η ονομασία της πόλης προέρχεται από τη σημιτική ρίζα "Χαλέκ" που σημαίνει τεμαχίζω, αλλά και χαλίκι ή κομμάτι γης, άποψη που υποστηρίζει και ο καθηγητής Ελευθεριάδης.

Η Εβραϊκή παρουσία στην Εύβοια και κυρίως στη Χαλκίδα είναι τόσο παλαιά, ώστε πιστεύουμε ότι οι πρώτοι Εβραίοι ήρθαν μετά το 586 π. Χ. Πιθανόν να ήταν οι ΠΕΙΡΑΤΕΣ που ακολούθησαν τους Φοίνικες, σαν έμποροι, όταν εκείνοι ήρθαν στην Ελλάδα και κατευθύνθηκαν προς τη Θήβα, περνώντας από την Εύβοια. Όσο για την περίοδο των ελληνιστικών χρόνων, οι Εβραίοι είναι αναμφισβήτητα εγκατεστημένοι και οργανωμένοι σε παροικίες κυρίως στη Χαλκίδα, όπως αναφέρουν οι συγγραφείς Γ. Φτέρης, Παπακυριακού, Φιλιππόπουλος και Μητροπολίτης Θέμελης.

Η Εβραϊκή παρουσία πιστοποιείται ακόμη από μαρτυρίες περιηγητών, που βεβαιώνουν ότι υπήρχε Κοινότητα στη Χαλκίδα κατά την Βυζαντινή περίοδο, επί Ενετών (1205-1470 ) και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1470-1833 ).

Το 1159 επισκέπτεται την πόλη ο Ισπανός περιηγητής Ραβίνος Βενιαμίν μπεν Γιονά από την Τουδέλα και αναφέρει στ' οδοιπορικό του ότι στη Χαλκίδα μένουν 200 Εβραίοι (κατ' άλλους 200 οικογένειες). Διαπιστώνει ότι δεν υπάρχει αντισημιτισμός σε όλη την Ελλάδα, ότι ανέκαθεν οι Εβραίοι στη Χαλκίδα κατοικούσαν μέσα στο Κάστρο, μιλούσαν μόνο την Ελληνική γλώσσα, και ήταν πολύ δύσκολο να τους ξεχωρίσεις από τους άλλους κατοίκους. Ακόμα ότι είχαν συγκροτήσει δική τους συνοικία, στη μέση της οποίας ανέγειραν Συναγωγή. Συνάντησε δε τρεις Ραβίνους, τον Ελιγιά Βαλτερί, τον Ρ. (ίσως Ραφαέλ) Εμμανουέλ και τον Ρ. Καλέβ επικεφαλής της παροικίας.

Την περίοδο που Ενετοί και Λομβαρδοί κατοικούσαν στη Χαλκίδα, που ονομαζόταν ΝΕΓΡΟΠΟΝΤΕ, η Εβραϊκή Κοινότητα ήκμαζε και τα μέλη της ασχολούνταν με το εμπόριο, την εξαγωγή οίνου, τη βιοτεχνία και ήταν τεχνίτες, βαφείς και μεταξουργοί.

Δυστυχώς όμως, προς το τέλος της Ενετοκρατίας οι πόλεμοι, οι λοιμοί και η βαριά φορολογία έχουν εξαθλιώσει την Κοινότητα. Οι Εβραίοι εξακολουθούσαν ν’ασχολούνται με το εμπόριο, αλλά δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, δεν συμμετείχαν στη διοίκηση και είχαν την υποχρέωση να εκτελούν χρέη δημίου. Οι Τούρκοι ακολούθησαν την ίδια πολιτική για τους Εβραίους.

Το 1470 το Κάστρο καταλαμβάνεται από το Μωάμεθ τον Πορθητή. Η σφαγή ήταν τρομερή. Οι Γενίτσαροι φυγάδευαν με αντάλλαγμα χρυσό και πολλοί Εβραίοι διέφυγαν στη Θήβα, όπου υπήρχε μεγάλη Εβραϊκή Κοινότητα. Από την περίοδο αυτή η Χαλκίδα και μαζί η Εβραϊκή Κοινότητα, εισέρχεται σε περίοδο παρακμής, σκληρής εκμετάλλευσης, βαρβαρότητας και τρόμου, ενώ μαστίζεται ανελέητα από την πανώλη.

Η επανάσταση του 1821

Η ιδέα της Επανάστασης ωριμάζει και στην Ευβοϊκή γη. Οι Εβραίοι πορεύονται κι αυτοί με τη μοίρα όλων των κατοίκων της πόλης.
Ο Γ. Φουσάρας και ο Γ. Φιλιππόπουλος αναφέρουν ότι οι εβραϊκές οικογένειες ΚΟΕΝ και ΚΡΙΣΠΗ προσχώρησαν στη Φιλική Εταιρεία. Είναι οικογένειες μεγάλες, ισχυρές και με μόρφωση. Έναν Κρίσπη, οπλαρχηγό του Κριεζώτη, συναντάμε στην Τριζήνα, πλάι στο Θ. Κολοκοτρώνη.

Το 1840, όταν η Εύβοια αποτελεί πλέον μέρος της ελληνικής επικράτειας, γίνεται το πρώτο πολεοδομικό διάγραμμα του Κάστρου, όπου αναφέρονται 455 ιδιοκτησίες από τις οποίες οι 51 είναι εβραϊκές, τα μέλη δε της Κοινότητας ανέρχονται σε 400 άτομα.

Το 1894 η Εβραϊκή Κοινότητα έχει 52 οικογένειες και 284 άτομα, όπως προκύπτει από επιστολή ντοκουμέντο της Κοινότητας για βοήθεια, προς τους Αμερικανούς ομοθρήσκους. Αιτία της έκκλησης αυτής είναι ο μεγάλος καταστροφικός σεισμός που κατεδάφισε σχεδόν όλη την πόλη. Αυτή την περίοδο ο πληθυσμός της Κοινότητας μειώνεται σε 170 μέλη. Πολλοί θα μετοικίσουν σε άλλες κοινότητες, όπως του Βόλου.

Στον Έλληνο-Ιταλικό Πόλεμο του 1940, ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός που έπεσε ηρωικά μαχόμενος, ήταν ο Χαλκιδέος Εβραίος Συνταγματάρχης Μορδοχαίος Φριζής (που έδωσε το όνομά του σε δρόμο της πόλης). Είμαστε από τις λίγες Κοινότητες που από τα 327 μέλη της χάθηκαν μόνο τα 22 κι αυτό το οφείλουμε στην προστασία που μας προσέφεραν οι συμπολίτες μας, οι Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και ο Μητροπολίτης Γρηγόριος, ο οποίος έκρυψε και τα Ιερά σκεύη της Συναγωγής σε χώρο της Μητρόπολης.

ΕΒΡΑΪΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ - ΣΥΝΑΓΩΓΗ - ΕΒΡΑΪΚΗ ΖΩΗ

Οι Εβραίοι, με την άφιξή τους στη Χαλκίδα, εγκαταστάθηκαν μέσα στο Κάστρο, (που κατοικείτο από το 500 π.Χ. και κατεδαφίστηκε το 1890) στη Β.Α. πλευρά του, κοντά στην Άνω Πύλη, που πήρε το όνομα Πύλη των Ιουδαίων. Την Εβραϊκή συνοικία διέσχιζε η οδός Άνω Πύλης, σημερινή Κώτσου, έως τη συμβολή των οδών Παπαναστασίου και Μ. Φριζή.

Στην οδό Κώτσου βρίσκεται η Συναγωγή. Είναι άγνωστο πότε κτίστηκε η πρώτη Συναγωγή στη Χαλκίδα. Η σημερινή ανακατασκευάστηκε, στις ίδιες διαστάσεις, το 1855 μετά από την πυρκαγιά του 1854, στη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, με χρήματα που διέθεσε η Δούκισσα της Πλακεντίας.

Σ΄ όλη τη διάρκεια των αιώνων, κάθε φορά που καιγόταν η Συναγωγή, ανεγειρόταν αμέσως μία νέα, στο ίδιο μέρος. Η πυρκαγιά όμως του 1854 κατέστρεψε όλα τα αρχεία της Κοινότητας, τη βιβλιοθήκη, ένα πλήθος χειρογράφων από ποιητικές συλλογές κι ένα πλήθος κειμηλίων από δωρεές ανυπολόγιστης αξίας. Τρεις παλιοί Κύλινδροι είναι οι μόνοι που σώθηκαν μετά από υπεράνθρωπες προσπάθειες. Οι αναθηματικές στήλες, οι εντοιχισμένες στον τοίχο της Συναγωγής, μας παρέχουν πλέον σημαντικές πληροφορίες γι΄ αυτήν.

ΕΒΡΑΪΚΟ ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΟ

Παλαιό και νέο Νεκροταφείο συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο, σε μία έκταση 17 στρεμμάτων, στην οδό Μεσσαπίων, η οποία μετονομάστηκε πρόσφατα από το Δήμο Χαλκιδέων σε οδό Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων.

Από το 1990-2000 έγιναν οι εργασίες αναστήλωσης και συντήρησης των παλαιών τάφων. Αναστηλώθηκαν περίπου 600 τάφοι. Μέσα από τις επιτύμβιες στήλες, οι περισσότερες από τις οποίες αναφέρονται σε ραβίνους, αποκαλύπτεται ότι η Κοινότητα αποτέλεσε ένα μικρό πνευματικό κέντρο, επιβεβαιώνοντας τη φήμη της σαν μικρό ΤΣΦΑΤ (πνευματικό και καβαλιστικό κέντρο στο βόρειο Ισραήλ), τίτλο που κατείχαν κοινότητες όπως της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας.
Μέσα από τις στήλες του Εβραϊκού Νεκροταφείου μας αποκαλύπτεται ακόμα ότι ένας μεγάλος αριθμός Ισπανό-Εβραίων εγκαταστάθηκε στην Κοινότητα της Χαλκίδας, που δεν αφομοίωσε όμως το ρωμανιώτικο στοιχείο. Παρ’ όλα αυτά, είναι βέβαιο, ότι συνετέλεσε τα μέγιστα στην πνευματική και οικονομική άνθιση της Κοινότητας.

Στο χώρο του νεκροταφείου υπάρχει η αίθουσα νεκρικών τελετών, το πλυντήριο, το σπίτι του φύλακα κι ένα παλιό κτίσμα το οποίο ανακατασκευάστηκε και πρόκειται να στεγάσει τα ευρήματα του νεκροταφείου σαν Μουσείο. Το κτίσμα αυτό ήταν το πρώτο σπίτι του φύλακα, την ανέγερση του οποίου χρηματοδότησε το 1897 ο Φερδινάνδος Ρότσιλδ, όταν επισκέφτηκε τη Χαλκίδα. Το φθινόπωρο του 1999 έγινε η τελετή τοποθέτησης της Μεζουζά στο ανακαινισμένο κτίσμα.

Στον ίδιο οικοδομικό χώρο εξωτερικά, στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, έχει ανεγερθεί Μνημείο το οποίο πλαισιώνεται από τις προτομές των μακαριστών Μητροπολίτη Γρηγόριου και Συν/ρχη Φριζή. Τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου και των προτομών έγιναν τον Ιούνιο του 2000 με τη συμμετοχή του Δήμου Χαλκιδέων, του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας και της Κοινότητας. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι άλλη μία προτομή του Μ. Φριζή έχει αναγερθεί σε πλατεία κοντά στην παλιά γέφυρα. Επίσης ένα τμήμα της οδού Σιώκου, ονομάζεται οδός Μ. Φριζή και υπάρχει ομώνυμη πλατεία, απέναντι από το κτίριο της Πυροσβεστικής.

Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΗΜΕΡΑ

Μετά την απελευθέρωση το 1945, πολλοί έφυγαν κι εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, το Ισραήλ και την Αμερική. Παρ’  όλα  αυτά η Κοινότητα αναδιοργανώθηκε και λειτουργεί κανονικά. Δυστυχώς σήμερα αριθμεί μόνο 66 μέλη.

Είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου με θρησκευτικό και φιλανθρωπικό χαρακτήρα και διοικείται από πενταμελές συμβούλιο, το οποίο εκλέγεται ανά τριετία.

Η ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΕΒΡΑΙΩΝ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΑΣ

Η φορολογία της εβραϊκής κοινότητας της Χαλκίδας επιβαλλόταν ομαδικά και ήταν ένας μόνιμος πονοκέφαλος, που ο βαθμός του ανεβοκατεβαίνει ανάλογα με την αυξομείωση των αναγκών της βενετικής κυβέρνησης. Ο τακτικός φόρος ήταν ετήσιος και χρεωνόταν χωριστά και για το σύνολο των προσώπων της κάθε Κοινότητας, εβραϊκής ή χριστιανικής. Όταν αύξαινε ο αριθμός των μελών της, αυξανόταν και ο φόρος και όταν μίκραινε, ελλατωνόταν και ο φόρος. Επειδή κάθε Κοινότητα είχε αυξομειώσεις στον πληθυσμό της λόγω μετακινήσεων και προσελεύσεων από ή προς την πόλη αντίστοιχα, μονάχα αυτή ήταν αρμόδια και υπεύθυνη να γνωριζει ποιοι και πόσοι έπρεπε να συμμετέχουν στη φορολογική υποχρέωση για πληρωμή είτε τακτικών είτε εκτάκτων κ.λπ. φόρων.

Ο φόρος εκφραζόταν σε «υπέρπυρα», ένα νόμισμα που η κυκλοφορία του στους τόπους της πρώην Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ήταν καθιερωμένη πολύ πριν από την κατάκτηση που οι Σταυροφόροι πραγματοποίησαν κατά το 1204 σε βάρος της Βασιλεύουσας.

Οι Εβραίοι πλήρωναν φόρο στους Βενετούς και στους Λομβαρδούς Βαρώνους. Οι αντιπρόσωποι των Εβραίων της Χαλκίδας ζήτησαν από το αρμόδιο Βενετικό Συμβούλιο τη γενική ελάττωση των φορολογικών επιβαρύνσεων, η απάντηση όμως υπήρξε αρνητική με την αιτιολογία ότι οι κρίσιμες περιστάσεις δεν επέτρεπαν αυτό το μέτρο.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ - ΕΜΠΟΡΙΟ

Αναφέρθηκε παραπάνω η παρουσία τους στη Χαλκίδα από βενιαμίν της Τουδέλας, κατά το έτος περίπου 1165 με την αναφορά του στον Έγριπο με τους Εβραιους όπου φτάνουν έμποροι από παντού . Οι Εβραίοι διεξήγαγαν το μεγαλύτερο τμήμα του εμπορίου. Οι Εβραίοι καταφέρνουν να αποκτήσουν μεγάλη δύναμη εκείνη την εποχή. Υπήρχαν και επαγγελματικές δραστηριότητες για τους Εβραίους στην Χαλκίδα, κυρίως μεταξουργία. Eπίσης  οι Εβραίοι το 1345 δεν δικαιούνταν ιατρική περίθαλψη.

ΕΒΡΑΪΚΑ ΣΥΜΒΟΛΑ

Η Εβραϊκή θρησκεία είναι ένας τρόπος ζωής, στον οποίο κοινωνικά και θρησκευτικά στοιχεία μορφοποιήθηκαν μέσα σε παραδόσεις και σύμβολα. Το νόημα των συμβόλων είναι πνευματικό και συναισθηματικό, είναι ουσιαστικά ένας τρόπος για να διατηρηθεί και να μεταφερθεί η θρησκευτική παράδοση από γενιά σε γενιά. Στην εβραϊκή παράδοση υπάρχουν πολλά σύμβολα όπως σχήματα, φρούτα, λειτουργικά αντικείμενα κ.ά., τα οποία είναι άμεσα συνδεδεμένα με το τελετουργικό και την πίστη του εβραϊσμού. Τα σύμβολα αυτά είναι:

1. Μαγκέν Νταβίντ: Κοινώς γνωστό ως αστέρι του Δαβίδ. Κατέληξε να γίνει παγκόσμιο σύμβολο του ιουδαϊσμού και έχει καθιερωθεί ως εθνικό σύμβολο της σημαίας του Ισραήλ.

2. Η Μενορά: Ή επτάφωτη λυχνία, αντιπροσωπεύει το Δέντρο της Ζωής και αποτελεί το έμβλημα του σύγχρονου Ισραήλ.

3. Το Σοφάρ: Είναι το παλαιότερο μουσικό όργανο των Εβραίων.

4. Η Μεζουζά: Είναι μία θήκη από ξύλο, μέταλλο, γυαλί, πέτρα ή κεραμικό, μέσα στην οποία υπάρχει μια περγαμηνή, η οποία υπενθυμίζει στους Εβραίους την πίστη που πρέπει να διατηρούν προς το πρόσωπο του Θεού.

5. Το Κιπά: Είναι ένα είδος μικρού καπέλου. Θεωρείται από τους Εβραίους ένας τρόπος διατήρησης της ταπεινότητας και της μετριοφροσύνης απέναντι στους εαυτούς τους και το Θεό.

6. Το Μιζράχ: Είναι μία χρωματισμένη πλάκα η οποία τοποθετείται στον ανατολικό τείχο του σπιτιού και προσδιορίζει την ακριβή κατεύθηνση στην οποία πρέπει ο πιστός να στραφεί για να προσευχηθεί.

7. Το Ταλέτ: Είναι μία σάρπα προσευχής, ένα είδος θρησκευτικής ενδυμασίας των Εβραίων.

ΕΒΡΑΪΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Στοιχεία πληθυσμιακά για την Εύβοια κατά την κρίσιμη περίοδο δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής, όσο και για την αναλογία των Εβραίων μέσα στην Χαλκίδα σε σχέση προς τις σ’ αυτήν κατοικούσες εθνότητες.

Οι παρακάτω χρονολογίες θα μας δείξουν το πρόβλημα της έλλειψης των πληθυσμιακών στοιχείων στο κρίσιμο θέμα που μας απασχολεί:

1355: Πυρπόληση της εβραϊκής συνοικίας από τους Γενοβέζους και καταστροφές σπιτιών στη Χαλκίδα.

1402: Εγκαταστάσεις Εβραίων Ηρακλείου Κρήτης στη Χαλκίδα και λοιπή Εύβοια.

1470: Πόλεμος και κατάκτηση του Νεγκροπόντε από τον Μωάμεθ Β’ Πορθητή.

Σ’ όλες αυτές τις μετατοπίσεις πληθυσμών από και προς τη Χαλκίδα μας διαφεύγει ο αριθμός των Εβραίων που βρίσκονταν μεταξύ τους. Ακόμα και αν διαθέταμε το πληθυσμιακό δεδομένο κάποιας ορισμένης περιόδου, καθώς και το για την Ελλάδα ισχύον κριτήριο διπλασιασμού του πληθυσμού κάθε 45 χρόνια ενόψει και του πιθανολογουμένου αριθμού των θανάτων, πάλι δεν θα μπορούσαμε να βρούμε άκρη εξαιτίας των παραπάνω εκτάκτων και ανωμάλων γεγονότων και μεταβολών. Υπάρχουν μερικά συγκριτικά στοιχεία πληθυσμού των Εβραίων, που όμως αποτελούν συγκριτικά μεγέθη πληθυσμών και περιοχών και δεν μας δίνουν αριθμούς πληθυσμών. Μια τέτοια περίπτωση κατά την 25^η Μαΐου 1431 αφορά επιβολή αναγκαστικής εισφοράς 20.000 δουκάτων στους Εβραίους του Νεγκροπόντε, που σημαίνει ότι η πρώτη ήταν δεκαπλάσια σε πληθυσμό από τη δεύτερη, δεδομένου ότι η επιβολή των φόρων και εισφορών τακτικών και εκτάκτων ήταν συλλογική, για το σύνολο δηλαδή των Εβραίων μιας ή περισσοτέρων περιοχών, τους οποίους και κατένεμε η κάθε αρμόδια εβραϊκή Κοινότητα στα μέλη της.

Μια άλλη πράξη επιβολής επίσης έκτακτης αναγκαστικής εισφοράς είναι κατά το έτος 1439, από 1.500 δουκάτα, και τα κατανέμει μισά για τους εβραίους της Χαλκίδας και για τους εβραίους της λοιπής Εύβοιας, που σημαίνει ότι ο πληθυσμός των Εβραίων της Χαλκίδας ήταν ισάριθμος με τον πληθυσμό της υπόλοιπης Εύβοιας. Η κοινότητα ήταν φυσικό να γνωρίζει βάσει καταλόγων ποια ήταν τα ονόματα των μελών της, όχι μόνο για το ζήτημα των φόρων αλλά γενικά για διάφορα τελετουργικά και άλλα θέματα του καθενός, π.χ. περιτομών ή βαπτίσεων (τεβιλά), γάμων, θανάτων μνημοσύνων κ.λπ.

Υπάρχει, ωστόσο, εβραϊκός πληθυσμός στη Χαλκίδα, όπως μας παραδόθηκε από το οδοιπορικό αφήγημα του ραβίνου Βενιαμίν της Τουδέλας, που αναχωρώντας από τις Θήβες φτάνει στον Έγριπο κατά το έτος περίπου 1165 και καθώς γράφει στο χρονικό του για τη Χαλκίδα: «Είναι μια μεγάλη παραθαλάσσια πόλη όπου φτάνουν έμποροι από κάθε κατεύθυνση. Ζουν εκεί περίπου 200 Εβραίοι, έχοντας επικεφαλής το ραβίνο Ελιγιά Ψαλτήρι, το ραβίνο Εμμανουήλ και το ραβίνο Καλέμπ…» Από τη χρονολογία αυτής της μαρτυρίας μέχρι το 1205, όταν αρχίζει η κατοχή της Χαλκίδας με τους Λομβαρδούς, μεσολαβούν 40 χρόνια και οι Εβραίοι αυτοί συνεχίζουν τη διαβίωσή τους εκεί, συνάπτουν γάμους, ο πληθυσμός τους αυξάνεται, αλλά το χρονικό αυτό διάστημα των 40 χρόνων βρίσκεται πολύ κοντά στο κριτήριο διπλασιασμού του πληθυσμού κάθε 45 χρόνια που αναφέρθηκε παραπάνω. Δηλαδή η αύξηση του πληθυσμού θα συντελεσθεί κατά ποσοστό 40/45 στα 200 άτομα, δηλαδή περίπου 175 άτομα, με την προϋπόθεση ότι κατά το διάστημα των ετών μεταξύ 1165 έως 1205 ο εβραϊκός πληθυσμός (και γενικά ο πληθυσμός της Χαλκίδας) δεν συγκλονίστηκε από έκτακτα και μοιραία γεγονότα. Και τέτοια δεν προκύπτουν από τους Βυζαντινούς χρονογράφους. Μπορούμε, λοιπόν, να συμπεράνουμε ότι η Universitas Judaeorum του τομικού Λομβαρδού βαρώνου θα ήταν απόγονοι των Εβραίων του Βενιαμίν.

Τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας του Μεσαίωνα δεν παρουσιάζουν καμία κοινωνική ιδιαιτερότητα και κυρίως στις χώρες της Χριστιανικής Δύσεως, όπου τελούσαν συχνά υπό το πέλμα και τα πυρά του θρησκευτικού φανατισμού, της μισαλλοδοξίας και των ποικίλων συκοφαντιών. Εκείνο που ενδιέφερε γενικά τον Εβραίο της διασποράς ήταν η άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του και η επιβίωσή του.

Η ζωή των Εβραίων περνούσε σε κλειστά περιθώρια μέσα στη Χαλκίδα. Ήταν κυριολεκτικά μια κλειστή κοινωνία στον κοινωνικό περίγυρο από την ώρα που σταματούσε την επαγγελματική της απασχόληση κατά τα 261 χρόνια της Ενετοκρατίας. Εβραϊκή, λοιπόν, ζωή κοινωνική με το σημερινό της περιεχόμενο δεν υπήρχε κατά την εποχή εκείνη στη Χαλκίδα. Ειδικά για τους Εβραίους εκείνους συνήθης και μοναδικός τόπος κοινωνικών επαφών, κατά κύριο λόγο, ήταν η συναγωγή της παροικίας τους, όπου κάθε Παρασκευή βράδυ αμέσως μετά τη δύση του ήλιου συγκεντρώνονταν εκεί για να τιμήσουν τον Κύριο. Επίσης και κατά τις άλλες γιορτάσιμες μέρες πήγαιναν εκεί - θρήσκοι και μη θρήσκοι - για να εκτελέσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα, αλλά και να επωφεληθούν αυτής της κοινωνικής επαφής. Πιο παραστατικά, θα λέγαμε, ότι την εποχή εκείνη η συναγωγή ήταν το «καφενείο» όπου αντάλλασσαν τα νέα τους, οικογενειακά και άλλα, ενδιαφέροντα και μη. Εκεί θα έφερνε ο Εβραίος την οικογένειά του, τη γυναίκα του, τα παιδιά του, να γνωρίσουν κόσμο και να γνωριστούν. Να κουβεντιάσουν ακόμα και τα επαγγελματικά τους ή - και γιατί όχι; - να ξεκινήσουν ή να προωθήσουν κάποιο συνοικέσιο για τα παιδιά τους ή κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς τους.

Θα έπρεπε επίσης να επισημανθεί αναφορικά με το γκέττο της Χαλκίδας, ότι η κοινωνική του σύνθεση περιλάμβανε και πρόσωπα που ανήκαν σε μια κατάσταση δουλική, δεδομένου ότι επίσημα προσδιορίζονται κατά τους αιώνες 14^ο και 15^ο ως δούλοι ή υπηρέτες φεουδαρχικών κτημάτων. Δεν υπάρχουν στοιχεία για να προσδιοριστεί ο βαθμός και η έκταση αυτού του φαινομένου, εκτός από την περίπτωση του εβραίου Δαβίδ Καλομίτη και της οικογενείας του στη Χαλκίδα, που επί αρκετές γενιές κρατούσαν δέσμια κληρονομικά 60 σπιτικές και επαγγελματικές δουλειές τον γεννήτορα και τους απογόνους μιας άλλης οικογενείας.

Σ’ αυτή τη μικρή, λοιπόν, εβραϊκή κοινότητα που μας απασχολεί, η κοινωνία της κατά ένα μέρος και γενικότερα η κοινωνία του Νεγκροπόντε ως συνόλου, περιλάμβανε κατά τους 14^ο και 15^ο αιώνες και servi ή villani. Μ’ άλλες λέξεις της λόγιας και της δημοτικής ελληνικής γλώσσας, θα μιλούσαμε για δούλους ή δουλοπάροικους ή απλώς παροίκους ή και καλλιεργητές που η τύχη τους ακολουθούσε την τύχη των τιμαρίων, σύμφωνα με τη φεουδαρχική παράδοση της Ευρώπης αλλά και του Βυζαντίου.

  Μια συγκλητική απόφαση πρόβλεπε ότι « Όσοι Εβραίοι διατηρούν χριστιανούς σκλάβους, θα τους δώσουν την ελευθερία τους». Μια άλλη αναφορά σε δούλους και βιλλάνους γίνεται σε κάποια άλλη συγκλητική απόφαση, όταν τα 500 υπέρπυρα του τακτικού φόρου γίνονται 1000, πληρωτέα σε δύο τρίμηνες δόσεις, το 1414, οπότε οι αντιπρόσωποι των Εβραίων του Νεγκροπόντε ενώπιον της Βενετικής Συγκλήτου πολέμησαν την αύξηση και ισχυρίσθηκαν ότι  «σχεδόν όλοι είναι δούλοι ή δουλοπάρικοι». Θα πρέπει σ’ αυτή τους την ένταση να υπήρχε κάποια «σχετική» δόση αλήθειας, δεδομένου ότι η διαπίστωση του υπαρκτού επαγγέλματος των υπηκόων ενός κράτους υπάρχει η δυνατότητα να γίνει χωρίς πολλές διαδικασίες.

Άλλωστε, είναι δεδομένο ότι ο Μωυσής Γκαλιμίδης, τα παιδιά του και τα εγγόνια του επί διάστημα τριών και πλέον γενιών υπηρέτησαν στο σπίτι και στις επαγγελματικές εγκαταστάσεις του Δαβίδ Καλομίτη και των απογόνων

Η εμφάνιση του Δαβίδ Καλομίτη στο προσκήνιο της Χαλκίδας σημειώνεται στο έτος 1268, οπότε γίνεται ο ιδρυτής της τοπικής συναγωγής. Είναι γιος του Ιακώβου Καλομίτη, Ιουδαίου, κατοίκου Νεγκροπόντε και σ’ ένα δανειστικό συμβόλαιο της 25/4/1279 του Συμβολαιογράφου Ηρακλείου Κρήτης Marcello φαίνεται ότι, εκτός από το γιο του Αμπά, έχει και μια κόρη Έλενα που πρόκειται να παντρευτεί τον Σαμαριά, γιο του Ιουδαίου Ηλία Ιακώβου, κάτοικο Ηρακλείου Κρήτης.

4.ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ

Οι μικρασιάτες Έλληνες αναδείχτηκαν σε σπουδαίους εμπόρους, άλλοι είχαν βιοτεχνίες, άλλοι ασχολήθηκαν με τραπεζικές δραστηριότητες με αποτέλεσμα πολλοί να αποκτήσουν τεράστιες περιουσίες ,πράγμα που το αποδεικνύει το υψηλό επίπεδο διαβίωσης πολλών από αυτούς με τα αρχοντικά και πολυτελή σπίτια που σώζονται ακόμη και σήμερα στη Σμύρνη και σε άλλες πόλεις της Μικράς Ασίας.

•        ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΖΩΗ

Το ελληνικό στοιχείο είναι το κυρίαρχο στη Σμύρνη και κατά τις αρχές του 20^ου αιώνα. Τούρκοι και Έλληνες είχαν άριστες σχέσεις μεταξύ τους. Σέβονταν ο ένας τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα του άλλου και γι’ αυτό  άλλωστε δεν είχαν κανένα πρόβλημα στη ζωή τους.

•        ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

  Οι Έλληνες κάτοικοι της Σμύρνης αγαπούσαν ιδιαίτερα τη μουσική και το τραγούδι. Η Σμύρνη είχε πολλούς ξακουστούς μουσικούς.  Οι μουσικοί έπαιζαν σε κέντρα των μαχαλάδων και των προαστίων της Σμύρνης δηλαδή σε καφενέδες, μπακαδοταβέρνες, όπως και στα σπίτια πλουσίων Ελλήνων σε γάμους, αρραβώνες βαφτίσια αλλά ακόμα και για κάποιους που ήθελαν να κάνουν καντάδες στις αγαπημένες τους.

Με τη μεγάλη αυτή συμφορά ξεριζώθηκε όλος ο ελληνικός πληθυσμός των δυτικών παραλίων της Μικράς Ασίας. Συνολικά το 1922 έφθασαν στην Ελλάδα 900.000 χιλιάδες πρόσφυγες( ανάμεσά τους και 50.000 Αρμένιοι) και στο επόμενο διάστημα και άλλοι με αποτέλεσμα ο συνολικός αριθμός να φτάσει περίπου στο 1.500.000.

                  Μετά την καταστροφή της Mικράς Ασίας πολλοί Μικρασιάτες φεύγοντας από την χώρα τους προσπάθησαν να πάνε προς οποία κατεύθυνση μπορούσαν. Έτσι κάποιοι Μικρασιάτες ήρθαν και προς την περιοχή της Εύβοιας (Χαλκίδα, Θήβα, Ερέτρια κτλ.). Σε 412 οικογένειες μικρασιατών  αποφασίστηκε  πως θα παραχωρηθεί από ένα μικρό σπίτι (δύο δωμάτια ένα μπάνιο και μια κουζίνα). Όμως, όπως και σε κάθε μεταναστευτικό κύμα, ο πληθυσμός ο οποίος  μεταναστεύει σε μια ξένη χώρα ή περιοχή, δέχεται κάποιες ρατσιστικές επιθέσεις και δεν καταφέρνει να ενταχθεί πλήρως στον πολιτισμό μιας πόλης. Ομοίως οι Μικρασιάτες πρόσφυγες δεχθήκαν αρκετές  επιθέσεις, για παράδειγμα οι κάτοικοι της Ελλάδας τους φώναζαν «τουρκόσπορους», εννοώντας τις επιγαμίες μεταξύ Τούρκων και Ελλήνων της Μικράς Ασίας. Παρ’όλα αυτά κατάφεραν να ενταχθούν στον πολιτισμό της Χαλκίδας και γενικά της Ελλάδας μέσω του αθλητισμού. Σιγά σιγά οι Mικρασιάτες, πολίτες πλέον της Χαλκίδας,  άρχισαν να ιδρύουν  ποδοσφαιρικούς συλλόγους (π.χ. ΑEK, Πανιώνιος). Συνεπώς προσπάθησαν να ενταχθούν στην καθημερινότητα  μαθαίνοντας στους Χαλκιδέους πολίτες είτε κάποια αθλήματα είτε και κάποια καινούργια είδη αθλητισμού διόλου γνωστά στους κατοίκους της πόλης μας.

•        Χοροί

 Χασάπικος
      Ο χασάπικος έχει πολίτικη καταγωγή και ανάγεται στο βυζαντινό χορό των μακελάρηδων, ο οποίος συνηθιζόταν σε συνοικία της Κωνσταντινούπολης. Οι χασάπικοι χορεύονται με τα χέρια πιασμένα από τους ώμους και με πόδια που κάνουν τέσσερα βήματα επί γης και ένα πέμπτο στον αέρα.

Ζεϊμπέκικος

      Ίσως ο πιο γνωστός χορός στην Ελλάδα αλλά και σημείο κατατεθέν για το ελληνικό στοιχείο. Οι ρίζες του είναι παλιές και από χορευτικής άποψης είναι πολύ ιδιαίτερος. Αρχικά, ο χορός αυτός προέρχεται από τους Ζεϊμπέκους της Μικράς Ασίας. Οι ζεϊμπέκοι της Μικράς Ασίας αναφέρονται στην ιστορία ως πολιτισμός ανθρώπων με ιδιότυπα κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά, που έζησαν για αρκετούς αιώνες στις κεντροδυτικές περιοχές της αιγιακής Μικρασίας. Στην  αρχή  του  χορού  οι  άντρες  με  αργές  κινήσεις  και  με  υπερηφάνεια  κάνουν  το  λεγόμενο και γνωστό  « περίπατο » . Στη  συνέχεια , με  την  αλλαγή  της  μουσικής  αρχίζουν  ξαφνικά  να  χορεύουν  συνοδεύοντας  το  χορό  τους  με  κραυγές . Τα  κύρια  στοιχεία  του  χορού  είναι  τα  « καθίσματα » και  οι  « στροφές » . Είναι το γνωστό ζεϊμπέκικο σε εμάς τους Έλληνες, καρπός που μας δόθηκε απαράμιλλος από τους Μικρασιάτες, μερικών από μας ίσως είναι και πρόγονοι, και αποτελεί μέχρι και σήμερα σημαντικό κομμάτι της πολιστικής μας κληρονομιάς.

•        ΜΟΥΣΙΚΗ

    Το ρεπερτόριο που παρουσίαζαν ήταν ιδιαίτερα πλούσιο. Περιελάμβανε τούρκικα και αραβικά τραγούδια(αμανέδες, σαρκιά, γιαρέδες, σαμπάι, ελφαζιέ) εκτελεσμένα στα ελληνικά, τα τούρκικα, τα αρμένικα και τα αραβικά. Επίσης παραδοσιακά αρβανίτικα , βλάχικα, ρουμάνικα, βουλγάρικα και αιγυπτιακά, ελληνικά δημοτικά τραγούδια (κλέφτικα, μωραΐτικα, γιαννιώτικα, θρακιώτικα, φυσούνια, κρητικά, ρεμπέτικα, καλαματιανά). Σημαντικό είναι να αναφερθούμε στο ρεμπέτικο τραγούδι το οποίο ήρθε στην Ελλάδα από τη Σμύρνη και με την πάροδο του χρόνου μεταβλήθηκε και πήρε την τελική του μορφή.

  Ως προς τη θεματολογία των τραγουδιών αυτών, τα κείμενα σχετίζονται με τον κύκλο της ζωής και του χρόνου (νανουρίσματα, μοιρολόγια σε κηδείες που ήταν αυτοσχεδιαστικά και μεταδίδονταν μόνο προφορικά, κάλαντα). Άλλα τραγούδια ήταν τα θρησκευτικά, τα ιστορικά, του κρασιού, της θάλασσας, του γάμου, που διακρίνονταν σε νύφης και γαμπρού, τα φράγκικα, τα πατριωτικά, τα γνωμικά, της ξενιτιάς, τα αποκριάτικα, τα περιγελαστικά ή αλλιώς αστεία, οι μανέδες κ.ά.

•        ΦΑΓΗΤΑ

    Σίγουρα τα παρακάτω φαγητά είναι γνωστά και φτιάχνονται στα περισσότερα ελληνικά σπίτια. Η καταγωγή τους όμως ήταν γνωστή;

:Λαδερά :  λαχανοντολμάδες

Ψάρια:  ψαροκεφτέδες, γαύρος λεμονάτος

Κρέατα: γαλοπούλα γεμιστή , μελιτζάνες παπουτσάκια

Ρύζια  πιλάφι στη φόρμα

Πίτες:   τυρόπιτες στριφτές, σπανακόπιτες στριφτές, κολοκυθόπιτα

Σούπες:  κρεατόσουπα, χορτόσουπα, ντοματόσουπα, πατσάς

Γλυκίσματα:  τούρτα σοκολάτας, καρυδόπιτα, κουλούρια βουτύρου, βασιλόπιτα, πασχαλινό τσουρέκι, Χριστόψωμο, τρίγωνα, γαλατόπιτα

 Παρασκευάσματα στο παραδοσιακό πολίτικο σπίτι: σουτζουκάκια

Φαγητά καθημερινά:  γιουβαρλάκια, σουτζουκάκια σμυρνέικα

«Γάμος»

 Στη Μικρά Ασία αλλά κυρίως στη Σμύρνη η προξενιά ήταν σπάνια, αφού ο γάμος γινόταν από έρωτα. Σε αυτούς τους γάμους ο γαμπρός δεν συνήθιζε να ζητά προίκα, αν και ο πατέρας μπορούσε να δώσει περιουσία και λεφτά. Όμως όλες οι κοπέλες ακόμα και οι πιο φτωχές, είχαν μεγάλη προίκα από ρούχα, χρυσαφικά και ασημικά, αφού από τη γέννηση του κοριτσιού ακόμα οι μητέρες άρχιζαν να του ετοιμάζουν τα προικιά του.  Αντίθετα, ο νέος που ήθελε να παντρευτεί ήταν υποχρεωμένος να χτίσει και να επιπλώσει σπίτι και να πάρει τη νύφη από το πατρικό της. Μετά το θάνατο των γονιών η περιουσία μοιραζόταν ισότιμα ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια, σε αντίθεση με την ηπειρωτική Ελλάδα εκείνης της εποχής που μοιραζόταν μόνο σε αγόρια. Φυσικό ήταν κάτι τέτοιο να φανεί περίεργο στους Έλληνες αφού μέχρι και πριν τον ξεριζωμό των Μικρασιατών, η γέννηση ενός κοριτσιού θεωρούνταν ντροπή. Τα κορίτσια έπρεπε να δουλεύουν σκληρά, δίχως ώρες διασκέδασης έτσι ώστε να μαζευτεί ένα ικανό οικονομικό ποσό ως προίκα. Στη Μικρά Ασία ακόμη, η θέση της γυναίκας ήταν ισότιμη με του άντρα και είχαν τα ίδια δικαιώματα, κάτι που φυσικά δεν ίσχυε στην μέχρι τότε Ελλάδα.

•        ΓΕΝΝΗΣΗ

«Χέρι της Παναγιάς»

Ένα περίεργο έθιμο αλλά όχι πρωτάκουστο είναι το παρακάτω. Την ώρα της γέννησης οι συγγενείς επικαλούνταν τον Άγιο Ελευθέριο για να ελευθερώσει την ετοιμόγεννη. Αν προβλεπόταν δύσκολος τοκετός, φρόντιζαν να τοποθετήσουν κοντά στο εικόνισμα του Αγίου, ένα ποτήρι γεμάτο νερό στο οποίο έβαζαν ένα φυτό από τους Άγιους Τόπους. Αρχικά το φυτό ήταν κλειστό, καθώς όμως πύκνωναν οι πόνοι, αυτό άπλωνε και έμοιαζε σαν χέρι. Πίστευαν έτσι, ότι η Παναγία βοηθούσε να καταπραϋνθούν οι πόνοι και το ονόμαζαν «Χέρι της Παναγίας».

   Μόλις γεννιόταν το παιδί, το έπαιρνε η μαμή στα χέρια της,  το έτριβε με ζάχαρη και αλάτι και στη συνέχεια το φάσκιωνε. Ύστερα σταύρωνε τρείς φορές τη μητέρα και εναπόθετε το βρέφος στα πόδια της, όπου εκείνη το κλωτσούσε ελαφρά τρείς φορές.

    Σύμφωνα με αυτό το έθιμο οι Μικρασιάτες είχαν έντονη την πίστη τους στο Θεό, γεγονός που συντέλεσε στην τελική αποδοχή τους από τους Έλληνες.

Από μια μαρτυρία ενός Μικρασιάτη πρόσφυγα: “ Η Μικρασιατική καταστροφή δεν είναι η μεγαλύτερη του αιώνα μας, αλλά η μεγαλύτερη των αιώνων, διότι τέτοια καταστροφή, μαζική σφαγή, φωτιά και καταστροφή, εγώ τουλάχιστον που διάβαζα από παιδί και παρακολουθούσα, δεν έχει γίνει. Έχουν γίνει πολλές καταστροφές στους αιώνες, όμως τόσο μαζική καταστροφή, πολλών ατόμων μαζί, δεν έχει γίνει, ούτε και με τέτοιο τρόπο που έγινε η καταστροφή αυτή η δική μας, η μικρασιατική καταστροφή.“

   Η συμφορά που βρήκε τον ελληνισμό -αλλά και τον παγκόσμιο πολιτισμό-ήταν τεράστια και πολυεπίπεδη. Πιο φτωχός βεβαίως έμεινε ο ίδιος ο τόπος, που “σφράγισε” τον ελληνικό του κύκλο μαρτυρικά...

   Φαίνεται πως έτσι ταιριάζει να χάνεται κάθε ευγενική και όμορφη προσπάθεια. Ο χώρος της Μικρασίας είναι ένας απέραντος τόπος μαρτυρίου, όπως και ελληνικής πνευματικής και πολιτισμικής μαρτυρίας. Κατά συνέπεια και ένας κανόνας διαμαρτυρίας για οποιονδήποτε αδίστακτο αιμοσταγή αγώνα για επικράτηση

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εν κατακλείδι, αυτές οι μειονότητες άφησαν το πολιτιστικό και πολιτισμικό στίγμα σ

την πόλη μας, καθορίζοντας την ταυτότητά της και προσδιορίζοντας την ιστορία της.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

1.Αρχεία Ευβοϊκών Μελετών,Αθήνα 1936

   Εταιρεά Ευβοϊκων Σπουδών

2.Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Εύβοια: Αφιέρωμα Πανευβ. Βημ.στις αλησμόνητες πατρίδες Ελευθέριος Ιωαννίδης,2001

3.Πώς έζησαν την καταστροφή της Σμύρνης,Μιχ.Βαλζαβάνης Χαλκίδα,1998

4.Αρχείο Ευβ. Μελετών:αφιέρωμα στα 70 χρόνια (1934-2004)τ.ΛΕ’,Αθήνα,2003

5.Βενετία-Εύβοια:Από τον Έγριπο στο Νεγρεπόντε,πρακτικά έθνους συνεδρίου Χαλκίδα,Νοέμβριος 2004,Εταιρεία Ευβ. Σπ. 2006

6.Ιστοσελίδα <wikipedia>