Α4- ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ

Η ΒΙΑ ΣΤΟΝ «ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΔΕΣΜΩΤΗ» ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ

(Πώς εμφανίζεται η βία στον «Προμηθέα Δεσμώτη»; Υπάρχουν αναλογίες με τη σημερινή εποχή;)

Υπεύθυνοι καθηγητές : Βαβούλας Μιχαήλ ΠΕ02

Τζανάκου Χριστίνα ΠΕ05 

Βασικοί σκοποί: Να προβληματιστούν οι μαθητές για το θέμα της βίας, να παρατηρήσουν τις διάφορες μορφές της, να εξοικειωθούν με την ανάλυση της συμπεριφοράς των χαρακτήρων στο αρχαίο θέατρο. Τα ερευνητικά ερωτήματα ακολουθούν την κατανομή του θέματος της βίας σε υποενότητες, ανάλογα με το κείμενο.

Σύντομη περιγραφή της εργασίας και της εκπαιδευτικής της σκοπιμότητας:

Το κείμενο του «Προμηθέα δεσμώτη» χωρίζεται σε ενότητες, μία εκ των οποίων απασχολεί την Ολομέλεια σε κάθε δίωρο. Στον Πρόλογο το γενικό θέμα που τίθεται είναι η ποινή: Είναι η ποινή του Προμηθέα δίκαιη; Είναι όλες οι ποινές αποτελεσματικές;

Στην πάροδο συγκρίνεται ο αυταρχισμός με την ανθρωπιά: Με αφορμή τη στάση των Ωκεανίδων προς τον τιμωρημένο Προμηθέα, τίθεται το θέμα της στάσης μας απέναντι στον πάσχοντα άνθρωπο, καθώς και το θέμα της διαφοροποίησης της ανθρωπιάς από το θυμό, ως κίνητρα της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Στο Α΄ Επεισόδιο, με αφορμή την απερισκεψία του Δία, ο οποίος επαναλαμβάνει την τυραννία των προκατόχων του θεών,  και την υποτιθέμενη απερισκεψία του Προμηθέα, τίθεται το θέμα της συνετής συμπεριφοράς και της μεταμέλειας. Με αφορμή επίσης την αγνώμονα στάση του Δία προς τον ευεργέτη του Προμηθέα τίθεται το θέμα της αχαριστίας.

Στο Α΄ Στάσιμο και το Β’  Επεισόδιο, με αφορμή την παρουσίαση των ανώτερων από τον Δία δυνάμεων, αλλά και των δώρων του Προμηθέα στους ανθρώπους, την Ολομέλεια θα απασχολήσει το θέμα της κοινωνικής ιεραρχίας αλλά και της προόδου του πολιτισμού.

Στο Β΄Στάσιμο συζητείται ο εκφοβισμός ως μέσο επιβολής καθώς και οι άλλοι τρόποι συνεννόησης.

Στο Γ΄ Επεισόδιο και το Γ΄ Στάσιμο, με αφορμή την παράλογη τιμωρία της Ιώς συζητείται το θέμα της κοινωνικής θέσης της γυναίκας καθώς και της εκμετάλλευσης και κακοποίησής της.

Στην Έξοδο, με αφορμή τη σταθερή στάση του Προμηθέα παρά τις απειλές που μεταφέρει ο Ερμής εναντίον του, συζητείται το θέμα της πίστης στις αρχές μας.

Η βία  στον «Προμηθέα Δεσμώτη»  του  Αισχύλου

Προεκτάσεις στην σημερινή εποχή

            Ο  Προμηθέας  ήταν  μυθική  μορφή της αρχαιότητας. Γιος του Τιτάνα Ιαπετού  και της  Ωκεανίδας Ασίας ή Θέμιδας ή Κλυμένης. Η σημασία  και μόνο του ονόματός του  μας δείχνει τον  χαρακτήρα  του  Προμηθέα: «συνετός» και «προνοητικός».

            Ο  Προμηθέας ήταν  αυτός που βοήθησε στην  ανάπτυξη του ανθρώπινου  γένους καθώς προσέφερε τη φωτιά στους ανθρώπους και μέσω αυτής τον τεχνολογικό πολιτισμό. Αυτό το δώρο εξόργισε τον Δία, τον τότε νεοφερμένο κυρίαρχο-άρχοντα και διέταξε να τιμωρηθεί ο Προμηθέας. Έδωσε εντολή να τον αλυσοδέσουν πάνω σε ένα βράχο για όλη του την ζωή και δεν έδειξε κανένα έλεος. Παρόλα αυτά, στην τραγωδία του Αισχύλου όλοι συμπονούν τα πάθη του Προμηθέα και είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν χωρίς όμως ο Προμηθέας να δεχτεί αφού ήθελε να τα βγάλει πέρα μόνος του. Η τιμωρία του Προμηθέα θεωρείται άδικη και σκληρή, αφού ο Προμηθέας το μόνο που έκανε ήταν να βοηθήσει τους ανθρώπους. Έτσι, μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τον Δία σκληρό και αλαζόνα διότι δεν δείχνει να θέλει το καλό των ανθρώπων. Εκτός αυτού, φέρθηκε εγωιστικά και ατομικιστικά απέναντι στον Προμηθέα ο οποίος τον βοήθησε να ανέλθει στην εξουσία.

            Ένας άλλος λόγος για τον οποίο ο Δίας φέρεται τόσο εγωιστικά ίσως είναι το γεγονός ότι μόλις είχε πάρει την θέση του στο θρόνο των θεών και παρουσιάζει έλλειψη ηγετικής ικανότητας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την σκληρότητα και την αλαζονεία του Δία απέναντι  στον άνθρωπο που βοήθησε την πνευματική αλλά και την βιοτική ανάπτυξη των ανθρώπων. Επιπλέον, όπως ήδη αναφέραμε, ο Δίας ήταν ο μόνος που δεν συμπόνεσε τον Προμηθέα και αυτό τονίζει ακόμα περισσότερο την αχαριστία του.

            Από την άλλη και ο Προμηθέας παρουσιάζεται εγωιστής και πεισματάρης, εφόσον δεν δέχτηκε την βοήθεια κανενός και δεν έκανε το πρώτο βήμα για την συμφιλίωση του με τον Δία.

            Με βάση λοιπόν όλα τα παραπάνω συμπεραίνουμε ότι η τιμωρία του Προμηθέα είναι άδικη και σκληρή και ότι η εξουσία έχει πάντα το πάνω χέρι, αφού κανείς δεν πήγαινε κόντρα στον Δία. Η τιμωρία του Προμηθέα είναι βία και σωματική και ψυχολογική.

            Η βία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο κάποιο άτομο ή ομάδα προσπαθούν να επιβάλλουν τη θέληση τους και να στερήσουν από άλλους την ελευθερία τους ή να τους επηρεάσουν προς ίδιο όφελος ή και για άλλους λόγους. Η ιστορία του «Προμηθέα Δεσμώτη» είναι μια καλή αφορμή για να ανοίξουμε παρακλάδια στο θέμα της βίας. Οι μορφές της βίας ποικίλλουν, μπορεί να είναι σωματική, πνευματική, ψυχολογική, οικονομική, σχολική σωματική, ενδοοικογενειακή, ηλεκτρονική, λεκτική ή ακόμα και σεξουαλική.

            Σήμερα, το θέμα της βίας ταλανίζει πολλούς ανθρώπους και όσο πάει ολοένα και αυξάνεται. Βία μπορεί να υπάρξει και μέσα στον χώρο της οικογένειας. Οι γονείς πιστεύουν ότι μπορούν να εκτονώνονται πάνω στα παιδιά που τις περισσότερες φορές είναι ανήλικα. Αυτό δείχνει την αδυναμία των γονιών να επιβληθούν σε μεγαλύτερους και έτσι ξεσπάνε στην εύκολη λύση, στα παιδιά τους. Πέρα όμως από την σωματική, μέσα στην οικογένεια μπορεί να υπάρξει και η σεξουαλική ή λεκτική-ψυχολογική. Πολλές φορές γίνονται αναφορές για σεξουαλική βία από τον πατέρα στην κόρη και όχι μόνο. Στην πιο ακραία περίπτωση είναι από τον πατέρα στον γιο ή σε άλλα αγόρια καθώς επίσης και σε νεογέννητα μωρά.

            Μορφές βίας μπορούν να εμφανιστούν και στον χώρο του σχολείου είτε έξω από αυτόν.

            Όπως οι μορφές έτσι και τα αίτια είναι πολλά! Σε σχέση με την οικογένεια θα μπορούσαμε να ότι ο συνδυασμός της χαλαρής πειθαρχίας και της εχθρικής στάσης των γονιών ενθαρρύνει την έντονη επιθετική και ελάχιστα ελεγχόμενη συμπεριφορά των παιδιών. Όταν οι γονείς ή οι δάσκαλοι επιβάλλουν μεθόδους τιμωρίας οξύνεται η επιθετική στάση των παιδιών. Αυτοί οι μέθοδοι τιμωρίας έχουν ως σκοπό την επίδειξη της εξουσίας την οποία έχουν τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα όπως οι γονείς, οι καθηγητές κ.ά. Είναι χαρακτηριστικό ότι η βία είναι κυρίως πρόβλημα προς ή των εφήβων. Θεωρούνται εύκολος στόχος και είναι εξίσου εύκολο να παρασυρθούν και να μιμηθούν τους μεγαλύτερους εφόσον δεν έχουν αναπτύξει πλήρως την αντίληψη και την προσωπικότητά τους. Έτσι και στον «Προμηθέα…» ο Δίας είναι αυτός που ασκεί την βία διότι πρώτον είναι στην εξουσία και δεύτερον έχει απειρία ηγετικών ικανοτήτων λόγω έλλειψης εμπειριών.

            Η βία μαστίζει στις μέρες μας ιδιαίτερα στον χώρο της εκπαίδευσης. Παιδιά τα οποία θεωρούν ότι είναι καλύτερα και ανώτερα από άλλα συνήθως έχουν τάσεις βίας προς παιδιά λιγότερο κοινωνικά και πιθανόν πιο αδύναμα σε χαρακτήρα. Όπως προαναφέραμε και οι καθηγητές συχνά ασκούν βία είτε είναι σωματική είτε λεκτική. Ορισμένοι μάλιστα αντιδρούν υπερβολικά ξεχνώντας την ισοτιμία μεταξύ των ανθρώπων και ξεπερνούν τα όρια.           

            Στην ζωή των εφήβων μια ακόμη μορφή βίας είναι η ηλεκτρονική που ολοένα και εισχωρεί και ριζώνει στην καθημερινή τους ζωή. Πολλά κορίτσια στις περισσότερες περιπτώσεις αλλά και αγόρια πέφτουν θύματα κάποιων επιτήδειων μέσω του facebook, του twitter κ.ά. Πρόκειται για παιδεραστές οι οποίοι με ψεύτικες φωτογραφίες και πληροφορίες αρχικά πιάνουν τη κουβέντα και στη συνέχεια έχοντας βρει την κατάλληλη ευκαιρία ζητούν να βρεθούν με τα άτομα τα οποία μιλούν. Τις περισσότερες φορές το αποτέλεσμα αυτής της πράξης είναι η απαγωγή, ο βιασμός, ξυλοδαρμός ή ακόμη και ο θάνατος. Το κράτος, η οικογένεια, τα ΜΜΕ και τα σχολεία πρέπει να δράσουν άμεσα και να βάλουν τέλος στην βαρβαρότητα και τρέλα που επικρατεί ανάμεσα στους ανθρώπους.

            Αλλά πώς να υπάρξει ένα τέλος αφού όλα αυτά τα μέσα είναι οι κύριοι παράγοντες  στην ανάπτυξη της βίας. Ακόμη και οι αστυνομία που υποτίθεται είναι η δικαιοσύνη  ασκεί η ίδια βία στον λαό; Ο φανατισμός των ομάδων, η κρίση, το άγχος, οι προκαταλήψεις και ο εγωισμός των ανθρώπων γεννά μέσα τους την ανάγκη για βία. Επίσης και η αδυναμία των ανθρώπων μπορεί να προκαλέσει βία. Όπως και στην περίπτωση του Δία. Δεν είναι αδύναμος σωματικά αλλά ψυχικά, αφού δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει κατάματα τον Προμηθέα και βρήκε ως εύκολη λύση την τιμωρία. Αυτό βέβαια επαληθεύει όσα είπαμε περί επιθετικής συμπεριφοράς αφού και ο Προμηθέας πείσμωσε και δεν δέχτηκε την βοήθεια κανενός. Προτίμησε να μείνει δεμένος και δεν υπήρχε περίπτωση να αλλάξει γνώμη και να κάνει το πρώτο βήμα στην συμφιλίωση του με τον Δία. Αργότερα η συμφιλίωση όμως γίνεται.

Έτσι λοιπόν συμπεραίνουμε πως οι μορφές βίας επηρεάζουν τους ανθρώπους είτε πρόκειται για την μυθολογία και τον αρχαίο πολιτισμό είτε για την καθημερινή ζωή!               

                                                         Παρασκευή Τάρλα, Α4