ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ

Τι είναι αειφόρος ανάπτυξη;

Σύμφωνα με τον κλασικό ορισμό, αειφόρος ανάπτυξη είναι η «ανάπτυξη που καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες», με άλλα λόγια η μέριμνα ώστε η σημερινή μεγέθυνση να μην υπονομεύει τις δυνατότητες μεγέθυνσης των μελλοντικών γενεών. Η αειφόρος ανάπτυξη έχει επομένως τρεις συνιστώσες - οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική - που απαιτούν ισόρροπη πολιτική συνεκτίμηση. Η στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, που εγκρίθηκε το 2001 και αναθεωρήθηκε το 2005, συμπληρώνεται, μεταξύ άλλων, από την αρχή της ένταξης των περιβαλλοντικών προβληματισμών στις ευρωπαϊκές πολιτικές που έχουν αντίκτυπο στο περιβάλλον.

ΟΡΙΣΜΟΣ

Η πρωτογενής παραγωγή είναι η βάση όλων των υπόλοιπων τομέων παραγωγής. Πρωτογενής τομέας ονομάζεται ο παραγωγικός τομέας δραστηριοτήτων με αντικείμενο την απόκτηση των αγαθών άμεσης ή έμμεσης κατανάλωσης, κατευθείαν από την φύση. Ο τομέας αυτός απασχόλησης αποτελεί πηγή εισοδήματος για μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Οι Παραγωγικοί Συντελεστές Τα μέσα που συντελούν στη παραγωγική διαδικασία, δηλαδή οι παραγωγικοί πόροι, τα ονομάζουμε παραγωγικούς συντελεστές, και είναι οι εξής:

Εργασία: Η καταβολή ανθρώπινης προσπάθειας, σωματικής και πνευματικής, για την παραγωγή κάποιου προϊόντος.

Έδαφος (ή Γη ή Φύση): Όλα τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή των αγαθών, π.χ. μια εδαφική έκταση που καλλιεργείται, ο αέρας που κινεί μια ανεμογεννήτρια, τα ορυκτά.

Κεφάλαιο: τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή άλλων προϊόντων. Είναι δηλαδή τα παραχθέντα μέσα παραγωγής, π.χ. μηχανήματα, εργαλεία, κτίρια.

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Πρωτογενής παραγωγή στην Οικονομική Επιστήμη ονομάζεται ο παραγωγικός τομέας δραστηριοτήτων με αντικείμενο την απόκτηση ή απόσπαση αγαθών (πρώτων υλών) άμεσης ή έμμεσης κατανάλωσης, κατ' ευθείαν από την φύση (γεωργία, αλιεία, κτηνοτροφία, θήρα, εξόρυξη μεταλλευμάτων κλπ) . Ο τομέας αυτός απασχόλησης αποτελεί πηγή εισοδήματος για μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού. Η απόσπαση πραγματοποιείται είτε με τη συλλογή (συλλεκτικές επιχειρήσεις) είτε με την εξόρυξη (εξορυκτικές επιχειρήσεις) από το έδαφος ή το υπέδαφος. Επομένως, στην πρώτη φάση της παραγωγικής διαδικασίας, τα προϊόντα πρωτογενούς παραγωγής καταναλίσκονται από τους ανθρώπους, όπως έχουν, χωρίς να υποστούν καμία επεξεργασία, ή μεταποίηση - μετασχηματισμό όπως π.χ. αυγά, γάλα, χόρτα, φρούτα, μέλι, καρποί, ψάρια, κ.λπ.

Η κρίση έφερε στο προσκήνιο με έμφαση και ένταση τον τομέα αυτό. Τομέας στον οποίο η χώρα μας  έχει καταλυτικό συγκριτικό πλεονέκτημα, λόγω των ευνοϊκών διαθέσιμων συντελεστών παραγωγής (κλίμα, έδαφος κλπ. ) . Τομέας,  που υποτιμήθηκε απαξιώθηκε και αντιμετωπίστηκε αποσπασματικά  με το βλέμμα στο ευκαιριακό – προσωρινό εύκολο κέρδος, χωρίς στοχεύσεις, χωρίς τις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές, χωρίς κατεύθυνση – πλαίσιο ανάπτυξης και όραμα πολιτικής. Τομέας στον οποίο άνθισαν μεμονωμένες , εμπνευσμένες ιδιωτικές και συνεταιριστικές πρωτοβουλίες, που έδειχναν το δρόμο του δυναμισμού   και των δυνατοτήτων που έχει. Η απαξίωση ήρθε και από τις λανθασμένες – καταστροφικές εθνικές και κοινοτικές πολιτικές, τόσο στο επίπεδο του τομέα, όσο και στο γενικότερο επίπεδο της αναπτυξιακής κατεύθυνσης της χώρας. Δεν λησμονούνται οι αποσύρσεις-θαψιμο προϊόντων στις χωματερές, οι τύφλες επιδοτήσεις προϊόντων που οδηγούσαν στην εγκατάλειψη καλλιεργειών(χωρίς καλλιεργητικές φροντίδες  για παράγωγη προϊόντων ποιότητας), οι ενισχύσεις για εκρίζωση καλλιεργειών χωρίς πρόνοια εφαρμογής και τήρησης εναλλακτικών προτάσεων. Ομοίως δεν είναι  άμοιρη και ασύδοτη, ανεξέλεγκτη, αυθαίρετη, ανάπτυξη, οπουδήποτε, της οικοδομικής δραστηριότητας που προς στιγμήν και ευκαιριακά φάνηκε να δίνει διεξόδους.

                                   

ΓΕΩΡΓΙΑ

Η σχέση και αλληλεξάρτηση μεταξύ γεωργίας και περιβάλλοντος είναι άμεση και δυναμική. Η γεωργία βασίζεται στη διαθεσιμότητα και παραγωγική ικανότητα των φυσικών πόρων, τους οποίους αξιοποιεί. Η υπερεκμετάλλευση και η παραβίαση της αναπαραγωγικής τους ικανότητας συνεπάγεται την περιβαλλοντική υποβάθμιση, πράγμα που επιστρέφει ως πρόβλημα στη γεωργία και στα προϊόντα, δεδομένου ότι η σχέση γεωργίας και περιβάλλοντος είναι αμφίδρομη. Η εντατικοποίηση της γεωργίας συνέβαλε στην υποβάθμιση του εδάφους, των υδάτων και της ατμόσφαιρας, όπως επίσης των διάφορων φυσικών τοπίων και της βιοποικιλότητας.

Η παραδοσιακή γεωργία επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον, ωστόσο οι χαμηλές αποδόσεις της συνέβαλαν στην παρακμή της. Η σύγχρονη εντατικοποιημένη γεωργία, χαρακτηρίζεται από υψηλές αποδόσεις και υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Η πρόοδος της τεχνολογίας και η τάση μεγιστοποίησης της απόδοσης και ελαχιστοποίησης του κόστους, οδήγησε σε σημαντική εντατικοποίηση τη γεωργία κατά τα τελευταία 40 χρόνια. Η εντατικοποίηση της γεωργίας συνέβαλε στην υποβάθμιση του εδάφους, των υδάτων και της ατμόσφαιρας, όπως επίσης των διάφορων φυσικών τοπίων και της βιοποικιλότητας.

Η αειφόρος γεωργία

Η αειφόρος γεωργία απαιτεί τη διαχείριση των φυσικών πόρων κατά τρόπο που εξασφαλίζει ότι τα αντλούμενα οφέλη θα είναι διαθέσιμα και στο μέλλον.

Η επιθυμητή σχέση μεταξύ γεωργίας και περιβάλλοντος αποδίδεται με τον όρο "αειφόρος γεωργία". Η αειφόρος γεωργία απαιτεί τη διαχείριση των φυσικών πόρων κατά    τρόπο που εξασφαλίζει ότι τα. Αντλούμενα οφέλη θα είναι διαθέσιμα και στο μέλλον. Αυτός ο ορισμός μπορεί να θεωρηθεί περιοριστικός ή ότι αντικατοπτρίζει μόνο τα συμφέροντα της γεωργίας αυτής καθεαυτής. Μια ευρύτερη ερμηνεία της αειφορίας οδηγεί σε μια μεγαλύτερη δέσμη χαρακτηριστικών που συνδέονται με τη γη και τη χρήση της, όπως η προστασία του φυσικού τοπίου, των φυσικών οικοτόπων και της βιοποικιλότητας, καθώς και σε γενικούς στόχους όπως η ποιότητα του πόσιμου ύδατος και της ατμόσφαιρας.

Στην αειφορία πρέπει επίσης να αντανακλώνται οι ανησυχίες της κοινωνίας όσον αφορά την κοινωνική διάσταση της γεωργίας, δηλαδή τη διατήρηση της βιωσιμότητας των αγροτικών περιοχών και ενός ισορροπημένου αναπτυξιακού προτύπου. Κατά συνέπεια, η αειφόρος γεωργία πρέπει να αντικατοπτρίζει την παραγωγική, περιβαλλοντική και κοινωνική διάσταση. Σε κάθε περίπτωση η αειφορική γεωργία πρέπει να θεωρηθεί εναλλακτική ως προς την συμβατική και εντατική γεωργία. Αυτή μπορεί να είναι οργανική, βιολογική, οικολογική, παραδοσιακή, χαμηλών εισροών κτλ.

Η εντατική γεωργία:

Στο μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού χώρου,     χρησιμοποιούνται στη γεωργία εντατικές και μεγάλης κλίμακας μέθοδοι παραγωγής, για μεγαλύτερη παραγωγή και αυξημένη αποδοτικότητα. Στο μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού χώρου χρησιμοποιούνται στη γεωργία εντατικές και μεγάλης κλίμακας μέθοδοι παραγωγής, για μεγαλύτερη παραγωγή και αυξημένη αποδοτικότητα. Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλε η από πολλά χρόνια πριν Κοινή Γεωργική Πολιτική. Η στήριξη της στο παραγόμενο προϊόν ευνόησε την αυξανόμενη χρήση λιπασμάτων και φαρμάκων. Η σημαντική χρήση λιπασμάτων (κυρίως άζωτο και φωσφορικό άλας), ενισχυτών ανάπτυξης, όπως και η αλόγιστη χρήση προϊόντων προστασίας των φυτών (ζιζανιοκτόνα, εντομοκτόνα και μυκητοκτόνα), είχαν και έχουν ως αποτέλεσμα τη ρύπανση υδάτων και εδάφους και τις βλάβες σε ορισμένα οικοσυστήματα. Όλες αυτές οι ουσίες δεν απορροφώνται από τις καλλιέργειες. Ορισμένες ποσότητες λιπασμάτων συμβάλλουν στον ευτροφισμό του εδάφους και των υδατικών συστημάτων, ενώ τα φυτοφάρμακα ρυπαίνουν το χώμα, το έδαφος τα επιφανειακά νερά και την ατμόσφαιρα.

Εδώ και πολλούς αιώνες, η γεωργία διαμορφώνει το φυσικό τοπίο με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργηθεί μοναδικά ημιφυσικά περιβάλλοντα τα οποία χαρακτηρίζονται από μεγάλη ποικιλία οικοτόπων και ειδών ζώων, που εξαρτώνται από το είδος της ασκούμενης γεωργικής δραστηριότητας. Το αγροτικό περιβάλλον είναι ουσιαστικά ένα ζωντανό περιβάλλον. Οι πολύπλοκες οικολογικές διεργασίες της χλωρίδας και της πανίδας έχουν προσαρμοστεί και έχουν επηρεαστεί από τις γεωργικές δραστηριότητες μέσα στους αιώνες. Έτσι ο κύκλος ζωής πολλών ειδών εξαρτάται από τη συνέχιση ή όχι των γεωργικών μεθόδων. Μεγάλο τμήμα του ευρωπαϊκού αγροτικού περιβάλλοντος είναι προϊόν της γεωργίας και εξαρτάται από αυτήν. Για να διασφαλισθούν το φυσικό τοπίο και οι οικότοποι είναι απαραίτητο να χρησιμοποιούνται κατάλληλα γεωργικά συστήματα που να μην είναι επιβλαβή για το περιβάλλον και να αποδίδουν ασφαλή τρόφιμα.

Η εντατική γεωργία οδηγεί στην μονοκαλλιέργεια. Ευνοεί την εξειδίκευση και την συγκέντρωση της παραγωγής σ' ένα μικρό αριθμό γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Η αύξηση των εισροών και των αποδόσεων στη γεωργία έχει συνοδευτεί από μεγαλύτερο βαθμό εξειδίκευσης, με τεράστια μείωση των μεικτών γεωργικών δραστηριοτήτων και ειδικότερα την απώλεια παραδοσιακών εναλλαγών καλλιέργειας (συμπεριλαμβανομένων των οργανικών εναλλαγών) και την αύξηση του μεγέθους των μονάδων. Με τη φιλελευθεροποίηση του γεωργικού εμπορίου εμφανίζονται διαδικασίες συγκέντρωσης της παραγωγής στις μεγάλες επιχειρήσεις με περιφερειακή ή εθνική κυριαρχία. Μακραίνει έτσι η αλυσίδα ανεφοδιασμού αυξάνοντας τις αποστάσεις που διανύονται από το χωράφι μέχρι τη θέση πώλησης τους και επιταχύνει την τυποποίηση προϊόντων. Κατά τα τελευταία χρόνια γίνεται φανερό ότι το διαφοροποιημένο φυσικό τοπίο και η σχετική βιοποικιλότητα, που έχουν διαμορφωθεί από τον γεωργικό τομέα μέσα στους αιώνες, αλλοιώθηκε και απειλείται από την εντατικοποίηση των γεωργικών δραστηριοτήτων. Η σύγχρονη εντατική γεωργία με την μονοκαλλιέργεια, την έντονη εκμηχάνιση, τις υψηλές εισροές, την εισαγωγή νέων φυτικών ειδών κτλ, επιδρά αρνητικά στην φυτική και ζωική βιοποικιλότητα. Η εντατικοποίηση δημιουργεί προβλήματα, όχι μόνο στο φυσικό τοπίο και τη βιοποικιλότητα, αλλά και στο έδαφος, το νερό και την ατμόσφαιρα. Η εγκατάλειψη της χρήσης της γεωργικής γης για οικονομικούς λόγους, δημιουργεί επίσης πιέσεις για το φυσικό τοπίο και τη βιοποικιλότητα. Στην Ευρώπη, η εγκατάλειψη γεωργικών δραστηριοτήτων μπορεί να βλάψει τη βιοποικιλότητα και οπωσδήποτε δε θα οδηγήσει στην αναδημιουργία της αρχικής φυσικής κατάστασης. Τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν τόσο από την εντατικοποίηση, όσο και από την εγκατάλειψη των γεωργικών δραστηριοτήτων, θίγουν επομένως ζητήματα που αφορούν τη σχέση μεταξύ της γεωργίας και του περιβάλλοντος και τη μελλοντική βάση του ευρωπαϊκού προτύπου μιας αειφόρου γεωργίας.

Άμεσα συνυφασμένο με την προστασία του περιβάλλοντος είναι και το πρόβλημα της μείωσης της γεωργικής γης, κυρίως αυτής που είναι υψηλής παραγωγικότητας, στις νησιωτικές, περιαστικές και παραθαλάσσιες περιοχές. Ιδιαίτερα έντονες είναι επίσης οι πιέσεις για την αλλαγή χρήσεων γης σε αυτές τις περιοχές, κυρίως εξαιτίας της επέκτασης των οικιστικών και τουριστικών χρήσεων.

Λιπάσματα και φυτοφάρμακα

Στην εντατική γεωργία η αύξηση των αποδόσεων έχει συνοδευτεί από την αύξηση των εισροών. Στην εντατική γεωργία η αύξηση των αποδόσεων έχει συνοδευτεί από την αύξηση των εισροών.Η κατανάλωση των λιπασμάτων στην Ε.Ε. (15) έχει αυξηθεί από 5 εκ. τόνους περίπου κατά το 1950, σε 15 εκ. τόνους τα τελευταία χρόνια. Η χρήση φυτοφαρμάκων παρουσιάζει ανάλογη ανάπτυξη και φθάνει σε επίπεδα της τάξης των 300 χιλ. τόνων ετησίως. Τα προβλήματα συνδέονται με την αλόγιστη χρήση των μηχανικών μέσων στη διαδικασία της παραγωγής, την ανορθολογική και ανεξέλεγκτη χρήση φυτοχημικών μέσων - λιπασμάτων και άλλων χημικών σκευασμάτων. Τα φαινόμενα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τη ρύπανση των φυσικών πόρων (αυξημένες συγκεντρώσεις νιτρικών, υφαλμύριση υδάτων, αλάτωση εδαφών) τη διαταραχή των βιοχημικών κύκλων, την καταστροφή των οικοσυστημάτων και τη λειψυδρία. Μεγάλες ποσότητες νιτρικών αλάτων απορροφώνται από το έδαφος στις περιπτώσεις υπερβολικής χρήσης λιπασμάτων και εκτεταμένης ρίψης ζωικής κοπριάς. Αυτά τα νιτρικά άλατα, εξαιτίας των φυσικών βροχοπτώσεων και της αυξημένης άρδευσης, εισχωρούν τόσο στα επιφανειακά ύδατα, όσο και στα συστήματα τω ν υπογείων υδάτων προκαλώντας ευτροφισμό, ο οποίος αποτελεί κίνδυνο για την υδρόβια ζωή. Η ρύπανση των υδάτων αποτελεί σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα, ιδίως σε περιοχές που πλήττονται από λειψυδρία. Οι κίνδυνοι από τα φυτοφάρμακα, για την υγεία του ανθρώπου και για το περιβάλλον συνίστανται σε οξείες ή/και χρόνιες ανεπιθύμητες επενέργειες. Οι οξείες επενέργειες οφείλονται κυρίως στην υψηλή τοξικότητα ορισμένων φυτοπροστατευτικών ουσιών. Οι χρόνιες επενέργειες που δύνανται επίσης να επηρεάσουν την υγεία του εκτιθέμενου πληθυσμού περιλαμβάνουν εκείνες που οφείλονται στη βιοσυσσώρευση και δυσαποδομησιμότητα των ουσιών, σε μη αντιστρέψιμες επενέργειες, όπως η καρκινογένεση, η μεταλλαξιογένεση και η γονιδιοτοξικότητα ή σε ανεπιθύμητες επενέργειες στο ανοσοβιολογικό ή στο ενδοκρινικό σύστημα των θηλαστικών, ιχθύων ή πτηνών.

Η εμφάνιση ενός νέου είδους κινδύνου η διαταραχή των ενδοκρινών αδένων, κατέστησε εντονότερες τις συζητήσεις γύρω από την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος. Τα τελευταία χρόνια η εμφάνιση ενός νέου είδους κινδύνου, η διαταραχή των ενδοκρινών αδένων κατέστησε εντονότερες της συζητήσεις γύρω από την υγεία και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες είναι ουσίες (μεταξύ των οποίων αρκετά φυτοφάρμακα), για τις οποίες υπάρχουν υποψίες ότι επηρεάζουν το ενδοκρινές σύστημα τόσο των ανθρώπων όσο και των ζώων, προκαλώντας ενδεχομένως ανεπιθύμητες ενέργειες στην υγεία, όπως καρκίνο, αλλαγές στη συμπεριφορά και ανωμαλίες στην αναπαραγωγή ακόμη και μετά από έκθεση σ' εξαιρετικά χαμηλές ποσότητες.

Πολιτικές για τη γεωργία

Η ελληνική γεωργία εξαρτάται πλήρως από την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) της Ε.Ε.

Η ελληνική γεωργία εξαρτάται πλήρως από την Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οποιαδήποτε αλλαγή στην ΚΓΠ έχει άμεση επίδραση στην  αγροτική μας οικονομία, στις αγροτικές περιοχές, τα εισοδήματα και την απασχόληση των αγροτών. Ως εκ τούτου κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει τις γενικότερες τάσεις και μεταβολές που συντελούνται στο Ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Η Κοινή Γεωργική Πολιτική βρίσκεται πάλι μπροστά σ' ένα νέο κύκλο μεταρρυθμίσεων κάτω από την πίεση υποχρεώσεων στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) και της διεύρυνσης της Κοινότητας προς Ανατολάς.

  Η απελευθέρωση των διεθνών αγορών επεκτείνεται και στα γεωργικά προϊόντα υπό την επίδραση της αναβίωσης δογμάτων ελευθέρου διεθνούς εμπορίου, όπως αυτά αποτυπώνονται στους διαδοχικούς κύκλους της GATT/ ΠΟΕ. Η πορεία που χαράχθηκε στο Γύρο της Ουρουγουάης και ακολουθείται από τις χώρες που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ προβλέπει ότι όλες οι ενισχύσεις (εξαγωγικές επιδοτήσεις, εσωτερική στήριξη) θα μειωθούν σε μεγάλο βαθμό. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που τέθηκε στη Ντόχα του Κατάρ (Νοέμβριος 2001), μέχρι τον Ιανουάριο του 2005 θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία των διαπραγματεύσεων και να έχει επιτευχθεί η τελική συμφωνία.

  Η νέα «μεταρρύθμιση» της ΚΓΠ, αποσκοπεί στη σταδιακή μετάβαση από το καθεστώς στήριξης του προϊόντος, στο καθεστώς στήριξης του παραγωγού μέσω της εισαγωγής ενός συστήματος ενιαίων ενισχύσεων ανά γεωργική εκμετάλλευση, αποσυνδεδεμένων από την παραγωγή. Οι ενισχύσεις θα χορηγούνται υπό την προϋπόθεση της τήρησης των απαιτήσεων για το περιβάλλον, για τη διαβίωση των ζώων και την ποιότητα των τροφίμων.

 Η πεμπτουσία και της νέας αναθεώρησης είναι ότι προτείνεται η μείωση των θεσμικών τιμών αγροτικών προϊόντων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων και η υιοθέτηση άμεσων εισοδηματικών ενισχύσεων στους γεωργούς.

Με τη «μεταρρύθμιση» της ΚΓΠ εισάγονται και ορισμένα νέα μέτρα σε σχέση με την ποιότητα των τροφίμων που περιλαμβάνουν την παροχή οικονομικών κινήτρων στους γεωργούς και σε ομάδες παραγωγών, οι οποίοι συμμετέχουν οικειοθελώς σε κοινοτικά ή εθνικά προγράμματα που αποβλέπουν στη βελτίωση της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και των παραγωγικών διαδικασιών και παρέχουν γι' αυτό εγγυήσεις στους καταναλωτές.

Οι διεθνείς εξελίξεις οδηγούν τη γεωργία σε καταστάσεις ισχυρότερου ανταγωνισμού με την παραπέρα μείωση του κόστους παραγωγής, πράγμα που μπορεί να προκύψει από τη μεγέθυνση των εκμεταλλεύσεων, την εντονότερη χρήση εισροών και τεχνολογικών μέσων, όπως και τη μείωση της απασχόλησης. Οδηγούν προς μία σύγχρονη εντατική γεωργία μεγάλης κλίμακας. Η δική μας γεωργία αδυνατεί να παρακολουθήσει μια τέτοια πορεία, δεδομένων των σοβαρών διαρθρωτικών προβλημάτων της.

Οι αλλαγές αυτές θα φέρουν στην αγορά φτηνότερα όχι όμως ποιοτικά και ασφαλή προϊόντα. Οι καταναλωτές είναι γεγονός μετά και τις διατροφικές κρίσεις αρχίζουν να επιβάλουν την παραγωγή προϊόντων ποιότητας. Προϊόντων που εξασφαλίζουν την υγεία και υιοθετούν φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές.

Διαφαίνεται η τάση της δημιουργίας δύο αγορών αγροτικών προϊόντων, που    αντιστοιχούν σε καταναλωτές διαφορετικών απαιτήσεων. Έτσι, διαφαίνεται η τάση της δημιουργίας δυο αγορών αγροτικών προϊόντων που αντιστοιχούν σε καταναλωτές διαφορετικών απαιτήσεων. Η μία αγορά θα εφοδιάζει με ακριβότερα προϊόντα ποιότητας, ενώ η άλλη θα περιλαμβάνει φθηνά προϊόντα μαζικής παραγωγής. Η γεωργία μας έχει τα χαρακτηριστικά που συνηγορούν με τον προσανατολισμό τα προϊόντα ποιότητας.

  Οι προσπάθειες για προσαρμογή της Ελληνικής γεωργίας στις εξελίξεις πρέπει να συγκεντρωθούν στην παραγωγή και μεταποίηση υψηλής ποιότητας αγροτικών προϊόντων-τροφίμων, στην αύξηση της μεν ης αξίας τους και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας τους. Βέβαια οι ενέργειες για την επιζητούμενη προσαρμογή δεν μπορούν να είναι ίδιες για κάθε περιοχή και προϊόν.

Η πολυμορφία που διακρίνει την γεωργία μας απαιτεί διαφορετικές λύσεις και διαφορετικές πολιτικές, ώστε ν' αναδειχθούν τα πλεονεκτήματα κάθε περιοχής και κάθε προϊόντος αλλά και για ν' αντιμετωπιστούν  τα ιδιαίτερα προβλήματα κάθε τοπικής γεωργίας.

Γεωργία στην Ελλάδα

1) Τι είναι τα προϊόντα βιολογικής γεωργίας;

Προϊόντα βιολογικής γεωργίας είναι τα προϊόντα που για την παραγωγή τους έχουν εφαρμοστεί κανόνες που καθορίζονται από την κοινοτική και εθνική νομοθεσία οι οποίοι σκοπό έχουν την προστασία του περιβάλλοντος, τη διατήρηση ή και την αύξηση της ευφορίας και της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους, καθώς και τη δημιουργία κατάλληλων συνθηκών για τη διατήρηση της αλληλεξάρτησης μεταξύ του εδάφους με τα φυτά, των φυτών με τα ζώα και των ζώων με το έδαφος χωρίς την προσφυγή σε παράγοντες παραγωγής εξωτερικής προέλευσης .

 2) Ποια είναι η νομοθεσία για τα προϊόντα βιολογικής γεωργίας;

Οι κανόνες παραγωγής και τα μέτρα ελέγχου των προϊόντων βιολογικής γεωργίας καθορίζονται από την εθνική και κοινοτική νομοθεσία η οποία είναι η εξής:

Ο ΚΑΝ(ΕΚ)834/2007, ο ΚΑΝ(ΕΚ)889/2008, ο ΚΑΝ(ΕΚ)1235/2008 και ο  ΚΑΝ(ΕΕ)271/2010.

Η Κοινή Υπουργική Απόφαση  HYPERLINK "http://www.agrocert.gr/photos/faq/cfiles/KYA%20245090.pdf"αριθμ HYPERLINK "http://www.agrocert.gr/photos/faq/cfiles/KYA%20245090.pdf". 245090/06 που καθορίζει τα συμπληρωματικά μέτρα για την εφαρμογή της κοινοτικης νομοθεσίας.

Η Υπουργική Απόφαση αριθμ. 273234/17-10-03 (ΦΕΚ 1579/27-10-03) που αφορά τον «Καθορισμό συμπληρωματικών μέτρων για τον προσδιορισμό της προέλευσης του κρέατος που παράγεται σύμφωνα με τον Καν. (ΕΟΚ) 2092/91 του Συμβουλίου» όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει.

Η υπ. αριθμ. 217002/27-2-2004 εγκύκλιος του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, η οποία αφορά τη «δημιουργία βάσης δεδομένων πολλαπλασιαστικού υλικού παραχθέντος με βιολογικό τρόπο όπως προβλέπεται από τον Κανονισμό 1452/2003/ΕΚ και διαδικασίες παρέκκλισης όπως προβλέπονται από το άρθρο 6 παράγραφος 3 του Κανονισμού 2092/91/ΕΟΚ».

Η Υπουργική Απόφαση  HYPERLINK "http://www.agrocert.gr/photos/faq/cfiles/YA%20336650.pdf"αριθμ HYPERLINK "http://www.agrocert.gr/photos/faq/cfiles/YA%20336650.pdf". 336650/22.12.06 (ΦΕΚ 1927/29.12.06) για τον καθορισμό λεπτομερειών εφαρμογής της ΚΥΑ αριθμ. 245090/06.

O Κανονισμός Αξιολόγησης και Επίβλεψης του Συστήματος Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας του AGROCERT Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π..

3) Πως μπορώ να αναγνωρίσω τα προϊόντα βιολογικής γεωργίας;

Στην επισήμανση ή διαφήμιση των προϊόντων βιολογικής γεωργίας θα πρέπει να υπάρχουν οι εξής ενδείξεις:

Το εθνικό σήμα αναγνώρισης πιστοποιημένων προϊόντων βιολογικής γεωργίας.

Η ένδειξη «ΠΡΟΙΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ» σε συνδυασμό με την ονομασία πώλησης του προϊόντος.

Η ένδειξη «ΠΡΟΙΟΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΣΕ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ» μόνο σε προϊόντα φυτικής προέλευσης που η καλλιέργεια τους βρίσκεται σε περίοδο μετατροπής, σε συνδυασμό με την ονομασία πώλησης του προϊόντος.

Το Κοινοτικό λογότυπο.

Ο κωδικός αριθμός έγκρισης του Οργανισμού Ελέγχου & Πιστοποίησης

4) Μπορούν να πωλούνται χύμα τα προϊόντα βιολογικής γεωργίας;

Οι επιχειρήσεις εξασφαλίζουν ότι τα βιολογικά προϊόντα μεταφέρονται σε άλλες μονάδες, περιλαμβανομένων των επιχειρήσεων χονδρικού και λιανικού εμπορίου, μόνο στην κατάλληλη συσκευασία με τρόπο που να μην είναι δυνατή η αντικατάσταση του περιεχομένου χωρίς την παραβίαση ή φθορά της σφραγίδας και με την ύπαρξη ετικέτας που να αναφέρει την επωνυμία του προϊόντος την ονομασία του προϊόντος, τον Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης.

5) Ποιοι είναι οι αρμόδιοι φορείς και ποιοι οι Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης προϊόντων βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα;

Στην Ελλάδα έχει θεσπιστεί ένα Σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης το οποίο εποπτεύεται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με την αρμόδια Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας, ενώ επιβλεπτικός ρόλος έχει ανατεθεί στον Οργανισμό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π.) AGROCERT.

Οι εγκεκριμένοι Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης είναι οι εξής:

ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

6) Υπάρχουν εγκεκριμένα για τη βιολογική γεωργία  HYPERLINK "http://www.agrocert.gr/pages/content.asp?cntID=75&catID=48"φυτοπροστατευτικά HYPERLINK "http://www.agrocert.gr/pages/content.asp?cntID=75&catID=48" και  HYPERLINK "http://www.agrocert.gr/pages/content.asp?cntID=75&catID=48"εδαφοβελτιωτικά HYPERLINK "http://www.agrocert.gr/pages/content.asp?cntID=75&catID=48" σκευάσματα στην Ελλάδα;

Στην Ελλάδα δεν έχουν εγκριθεί προς το παρόν σκευάσματα για τη βιολογική γεωργία. Τα προϊόντα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι αυτά που έχουν εγκριθεί για την κάθε καλλιέργεια και δεν περιέχουν μη επιτρεπόμενες από την κείμενη νομοθεσία ουσίες.

7) Ποια διαδικασία πρέπει να ακολουθήσει ένας παραγωγός προκειμένου να ενταχθεί στο Σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης προϊόντων βιολογικής γεωργίας;

Ένας παραγωγός προκειμένου να ενταχθεί στο Σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης προϊόντων βιολογικής γεωργίας θα πρέπει αρχικά να επιλέξει τον Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης με τον οποίο θα συνεργαστεί και:

να υποβάλει στον Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης μία Αίτηση συνοδευόμενη από μία Υπεύθυνη Δήλωση με την οποία θα δεσμεύεται για την εφαρμογή της νομοθεσίας

να υπογράψει με τον Οργανισμό Ελέγχου και Πιστοποίησης Σύμβαση συνεργασίας

να γνωστοποιήσει την έναρξη της δραστηριότητάς του σχετικά με το βιολογικό τρόπο παραγωγής προϊόντων εντός 10 (δέκα) ημερών, από την υπογραφή της Σύμβασης, στη Δ/νση Αγροτικής Ανάπτυξης της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης στα διοικητικά όρια της οποίας βρίσκεται η έδρα της εκμετάλλευσης ή της επιχείρησής του.

8) Για να αναθέσω υπεργολαβικά μία εργασία σε τρίτο θα πρέπει και αυτός να είναι ενταγμένος στο Σύστημα ελέγχου και πιστοποίησης;

Όταν ανατίθενται σε τρίτους υπεργολάβους εργασίες τότε θα πρέπει να γίνεται πλήρης περιγραφή της μονάδας, όπως απαιτείται και για την ένταξη, καθώς και:

να κατατίθεται κατάλογος των υπεργολάβων με περιγραφή των δραστηριοτήτων τους και μνεία των οργανισμών στους οποίους υπόκεινται. Οι εν λόγω υπεργολάβοι πρέπει να έχουν συμφωνήσει να υπόκειται η εκμετάλλευσή τους στο καθεστώς ελέγχου, όλα τα συγκεκριμένα μέτρα, που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων κατάλληλο σύστημα τήρησης λογιστικών βιβλίων, τα οποία πρέπει να ληφθούν στο επίπεδο της μονάδας για να εξασφαλισθεί ότι μπορούν να εντοπισθούν οι προμηθευτές και, αν διαφέρουν, οι πωλητές των προϊόντων που ο επιχειρηματίας διαθέτει στην αγορά, καθώς και οι παραλήπτες τους και, αν διαφέρουν, οι αγοραστές τους.

9) Τι απαιτείται προκειμένου να εισάγω προϊόντα βιολογικής γεωργίας από τρίτες χώρες;

Προκειμένου να πραγματοποιηθεί εισαγωγή προϊόντων βιολογικής γεωργίας από τρίτη χώρες τα οποία δεν συμμορφώνονται με τη κοινοτική νομοθεσία, ο εισαγωγέας πρέπει να λάβει ειδική άδεια εισαγωγής αφού πρώτα προσκομίσει τα απαραίτητα δικαιολογητικά στον Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π. AGROCERT. Η άδεια αυτή εκδίδεται εφόσον από τα προσκομιζόμενα δικαιολογητικά αποδειχθεί η ισοδυναμία των κανόνων παραγωγής, παρασκευής, επισήμανσης και ελέγχου που ισχύουν και εφαρμόζονται στην Τρίτη Χώρα, με τις αντίστοιχες απαιτήσεις της κοινοτικής νομοθεσίας.

Η άδεια εκδίδεται για μια συνολική ποσότητα και όχι για κάθε παρτίδα εισαγωγής. Το εισαγόμενο προϊόν πρέπει να συνοδεύεται από έγγραφο πιστοποίησης της αρχής ή του φορέα της Τρίτης Χώρας του οποίου το σύστημα ελέγχου, μετά από τον έλεγχο του Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π, έχει αποδειχθεί ισοδύναμο με αυτό της κοινοτικής νομοθεσίας.

Οι εισαγωγείς οφείλουν πριν την εισαγωγή να υποβάλουν στον Ο.Π.Ε.ΓΕ.Π. AGROCERT: 

Σχετική αίτηση στην οποία θα αναφέρεται η χώρα, το είδος και η ποσότητα των προϊόντων που πρόκειται να εισαχθούν καθώς και η περιοχή ή η μονάδα προέλευσης των προϊόντων. 

Πρότυπα παραγωγής των προϊόντων στην εν λόγω περιοχή ή μονάδα της τρίτης χώρας, καθώς και επαρκείς αποδείξεις ότι τα εν λόγω πρότυπα ισοδυναμούν με τα αναφερόμενα στην κοινοτική νομοθεσία. 

Τα μέτρα ελέγχου που εφαρμόστηκαν κατά την παραγωγή των εν λόγω προϊόντων, καθώς και επαρκείς αποδείξεις ότι τα μέτρα αυτά ισοδυναμούν με τα αναφερόμενα στην κοινοτική νομοθεσία και ότι η εφαρμογή τους είναι αποτελεσματική και διαρκής. 

Τις προϋποθέσεις που πληροί ο Οργανισμός Ελέγχου της τρίτης χώρας καθώς και επαρκείς αποδείξεις ότι οι εν λόγω προϋποθέσεις ισοδυναμούν με τις αναφερόμενες στην κοινοτική νομοθεσία.

Η ισοδυναμία των προτύπων παραγωγής, παρασκευής και των μέτρων ελέγχου του Οργανισμού ελέγχου για την εν λόγω περιοχή ή μονάδα της Τρίτης Χώρας, κρίνεται με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων η οποία εκδίδεται ύστερα από εισήγηση της Διεύθυνσης Βιολογικής Γεωργίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.